Mavzu: Pulning kelib chiqishi Reja Pulning kelib chiqishi. Pulning mohiyati. Pulning vazifalari

Asosiy ishlab chiqarish omillari va ularning o'zaro ta'siri.
Ishlab chiqarish omillari ishlab chiqarish jarayoni uchun zarur bo'lgan resurslardir.
Mavjud Ishlab chiqarishning to'rtta asosiy omili:
1) mehnat. Bu odamlarning daromad olish va ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan iqtisodiy faoliyati. Mehnat jarayonida inson jismoniy va aqliy quvvat sarflaydi. Har xil mehnat turlarida aqliy mehnat yoki jismoniy mehnat ustunlik qilishi mumkin. Mehnat oddiy yoki murakkab, malakali yoki malakasiz bo'lishi mumkin. Mehnat natijasi material (turar-joy binosi, avtoturargoh, daryo ustidagi ko'prik) yoki nomoddiy mahsulot (masalan, axborot, xizmat) bo'lishi mumkin;
2) kapital. Bu uzoq muddatli yoki qisqa muddatli foydalanish uchun ishlab chiqarish vositalari (xom ashyo, mashinalar, uskunalar, inshootlar). Alohida ajrating pul kapitali- realga aylantirish uchun mo'ljallangan moliyaviy resurslar. Pulning o'zi ishlab chiqarish omili emas, balki korxona faoliyatida muhim rol o'ynaydi;
3) yer (tabiiy resurslar). Yer - inson bo'lgan har qanday joy (dam olish, ishlaydigan va hokazo). Yerda turli korxonalar mavjud. Yer foydali qazilmalar, tabiiy boyliklar manbaidir. Yer iqtisodiy omil sifatida iqtisodiyotda tabiiy omillarning ushbu barcha funktsiyalarini hisobga oladi;
4) texnik taraqqiyot. Sanoat inshootlari bir xil narxga ega bo'lishi mumkin, ammo ulardan biri yangi, ikkinchisi esa eskirgan bo'lishi mumkin. Agar boshqa ishlab chiqarish omillari bir xil bo'lsa, u holda eng yaxshi iqtisodiy natijalarga zamonaviy asbob-uskunalardan foydalanadigan korxona erishadi;
5) ma'lumot. Kompyuter texnikasining keng qo'llanilishi munosabati bilan axborot ishlab chiqarishda muhim rol o'ynay boshlaydi. Axborotga egalik qilish kompaniyaga o'z faoliyatini yanada samarali amalga oshirishga yordam beradi.
Ishlab chiqarish omillarining o'zaro ta'siri va kombinatsiyasi. Ishlab chiqarish to'g'ri kombinatsiyalarda ishlatiladigan ma'lum resurslarni talab qiladi. Barcha resurslar ishlab chiqarishda alohida ishtirok eta olmaydi. Ular faqat ma'lum kombinatsiyalarda o'zaro ta'sir qiladi. Ularning barchasi bir-birini to'ldiradi. Shu bilan birga, ular o'zaro aloqada bo'lishadi. Masalan, mashina va jihozlar ishchilar mehnati bilan almashtirilishi mumkin, tabiiy materiallar sun'iy narsalar bilan almashtirilishi mumkin.
Bir turdagi resurs negadir qimmatlashib qolsa, uni arzonroqqa almashtirishga harakat qiladi va shunga mos ravishda unga talab ham ortadi. Talabning oshishi ma'lum bir resurs narxining oshishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun resurslardan birining narxining o'zgarishi boshqa resurslar narxining o'zgarishiga olib keladi.
Ishlab chiqarish omillari bilan ta'minlash, birinchi navbatda, har bir bozorning o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq. Bozorning rivojlanish omillariga qarab taklif shakllanadi. Biroq, barcha bozorlar uchun umumiy xususiyat shundaki, sotish uchun taklif qilinadigan resurslar miqdori ularni ishlab chiqarishdagi ehtiyojlarga nisbatan cheklangan.
Ishlab chiqaruvchi uchun bozor narxlari katta ahamiyatga ega. Ishlab chiqarish xarajatlari darajasi ularga bog'liq. Mavjud bilan texnik baza narxlar foydalanish mumkin bo'lgan resurslar miqdorini belgilaydi.