Бундай жароҳатларга жинсий хиралик, шилқимлик, оғир жисмоний муомала, болаларга уларнинг ҳалақит бераётганлиги, асабга тегаётганлиги, уларнинг унчалик қувонч келтирмаётганлигини англатиш воситасида билдириладиган руҳий қаттиққўллик ва совуқлик киради. Бу ерда ташқи жароҳат бирламчи бўлиб, психик жароҳат, яъни ички жароҳат иккиламчи ҳисобланади. Бошқача айтганда бузилиш бирламчи, зарар эса иккиламчидир.
Бу зарар ғамхўрликнинг етишмаслиги, жароҳатловчи ходисаларнинг кўплиги бўлиб унинг натижасида болаларда ҳавотирли ҳаяжонланиш, реактив ғазаб пайдо бўлади. Бу аффектлар баъзан очиқ намоён бўлмаслиги ҳам мумкин. Шунда улар “тараққиётнинг тормозланишига” ёки “болалар неврозларига” сабаб бўлишади. Бундай неврозларга “ахлат, сийдикни тута олмаслик, қайсарлик, апатия” киради. Кейинроқ эса таълимда қийинчиликлар вужудга келиши мумкин.
Ушбу модел бўйича реалликка нисбатан шахс кичик системасининг учта инстанцияси фаол ҳаракат қилади: “У”, “Юқори - Мен” ва “Мен”. Бошқача айтганда “У” бу “Ид” онг ости, ёки онгсизлик соҳаси, инстинктив майллар тўплами, “Мен” бу “Эго”, шахс, онг. “Юқори - Мен”, “Супер-Эго”, ижтимоий ахлоқ, хатти-ҳаракат нормалари, ижтимоий онг, хулқ. “У” онгсизлик соҳасидан иборат, унинг ҳукмрон принципи “Лаззатланиш” принципи бўлиб, сиёсатда бу анархия кўринишида майдонга чиқади.
“Юқори - Мен” да норма ва қадриятлар локализация қилинган. Булар тарбия ва ота-она эталон “матрицаси, ота-она томонидан болага сингдириладиган хулқ-атвор шаклларининг” натижасидир.
“Мен” - “У” ва “Юқори - Мен”га нисбатан анчагина мураккаб ҳолатда, у ҳар иккала томондан эзилади. “У” ўз жинсий ва агрессив импульсларини қондириш учун “Мен”га тазйиқ ўтказади. Лекин уларни қондириш ўсмирга ота-она томонидан катта ташвиш келтиради. Иккинчи томондан “Юқори - Мен” ижтимоий ахлоқ нормалари ва қонунларини бажаришни талаб қилади. Агар айтилганларга актуал воқеликнинг “Мен” га таъсир қилувчи омилларини ҳам қўшилса бундай шахс “Мен” ининг аҳволи анчагина фожиали бўлиб кўринади.
Агар “Мен” ни болалик ва невротик бузилишлардан ҳоли, аъло тараққий этган, етук “Мен” сифатида тасаввур қилинса ҳолат ўзгаради.
Бундай “Мен” онг эгаси бўлиб, “У” дан эсадиган инстинктлар шамоли ва “Юқори - Мен” да жойлашган таъқиқ ва қоидалар ўртасида воситачи ҳисобланади. Бундан ташқари “Мен” назорат, қайта назорат ва қарор қабул қилиш органи ҳисобланади, у “У” билан “Юқори - Мен” дан чиқадиган талабларни тергов қилади. “Мен” у ёки бу қарорни текширади, натижада ё маъқуллайди ёки рад қилади. Қарор онгли равишда қабул қилинади. Шу билан бирга инстинктив истак ёки “Юқори - Мен” нинг буйруғини бажариш кечроқ муддатга сурилиши мумкин.
Компромисс қисман воз кечиш ёки ижтимоий мумкин шаклда қисман қондириш, ёки “сублимация-энергиянинг бир турининг, масалан, сексуал энергияни, энергиянинг бошқа турига, масалан, ижтимоий фаолликка йўналтирилиши” кўринишида бўлиши мумкин. Бундай қулай вазиятда “У” нинг барча кучлари “Мен”нинг ихтиёрида. Шунинг учун “Мен” ўзини ҳукми ўтадиган, бойитилган деб ҳис қилади, чунки ўзи акс эттираётган эротик, ҳиссий ва эҳтиросли майллар унинг ўзига боғланган.
“Юқори - Мен” га нисбатан ҳам “Мен” автоном ҳолатда, чунки “Юқори - Мен” томонидан илгари сурилаётган таъқиқловчи вазиятларга амал қилиш керак ёки керак эмаслигини ўзи онгли ҳал қилади. “Мен” у ёки бу бидъатнинг мақсадга мувофиқлигини танқидий қайта текширади, бидъат онгли фикр - эътиқодга айланади.
“Идеал” ҳам “Мен” билан мувофиқ муносабатларда. “Мен” “Идеални” амалга оширишнинг реал имкониятларини баҳолайди ва унга етишишнинг йўлларини танлайди. Бошқача айтганда қатъий ҳaракат билан идеалга яқинлашиш керакми ёки идеални реал хулққа тенглаштириш керакми деган масалани мустақил ҳал қилади.
Етук шахснинг “Мен”, “У”, “Юқори - Мен” ва “Идеал”и бир-биридан ажралган ва болалар ёки невротикларга ўхшаб оғир зиддиятларга тортилмаган. “Мен” шахс стержени сифатида ҳаёт жараёнида “У” ва “Юқори - Мен” соҳаларини тўла ўзлаштириб олгунча кўплаб ўзгаришларга учрайди.
Фрейд тили билан айтганда шундан сўнггина “У” бўлган жойда “Мен” бўлади. “Юқори - Мен”, “Мен” га хўжайинлик қилмай қўяди, унинг қаторидан жой олади. Шунинг учун ҳам психоанализда “Мен” шахс тушунчасига тенг, Фрейд “Мен” ни шахс руҳий жараёнларнинг боғловчи ташкилоти деб қараган.
Шу ўринда Платон фойдаланган чавандоз ва арғумоқ мисолини келтириш ўринли. Тасаввур қилиш мумкинки, отни минишда тажрибаси йўқ бола отга бўйсунади, моҳир чавандоз эса отнинг кучидан ўз манфаатлари йўлида фойдаланади.
