Mavzu: Portlandsement, Klinker ishlab chiqarish uchun xom ashyo,uning kimyoviy minerologik tarkibi va klassifikasiyasi

Mineralogik tarkibi.
Klinkerning asosiy minerallari: alit, belit, uch kalsiyli alyuminat va to‘rt kalsiyliyalyumofferrit.
Alit - klinkerning portlandsementning qotish tezligini, mustaxkamligini va boshqa xususiyatlarini belgilovchi eng muxim minerallaridir. U klinkerda 45-60% miqdorda bo‘ladi. U uch kaliyli silikat, xamda uning tuzilishi va xususityalariga katta ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan, ozgina (2-4%) mikdordagi
va boshqa aralashmalarning qattiq qorishmasidan iborat. Regyp va Gine ma’lumotlariga muvofiq normal va 1100°C xarorat oralig‘ida olti xil polimorf shakllarda kristallanadi.
Portlandsement klinkerdagi silikatli minerallarning miqdo­ri birgalikda taxminan 75-82% ni tashkil qilsa, olgan 18-25% moddalar alit va belit kristallari orasidagi xajmni to‘ldiruvchi oraliq moddalardir. Bu moddalar - SzA uchkalsiy-
li alyuminatning ,va alyumoferrit kalsiy - ning kristallari, shisha va ikkinchi darajali kristallar va boshqalardan iborat.
- uchkalsiyli alyuminat - klinkerda 3-15% miqdorda bo‘ladi. shaklida uchraydi - tarkibi 12 CaO ' 7 dan iborat. Murakkab tarkibli qattiq aralashmalarni xosil qilsada, u qadar katta mustaxkamlikka ega emas. Betonning sulfatli emirilishiga uchrashining sababchisidir.
Avvaliga bog‘langan kalsiy oksid miqdorining kislotali oksidlar miqdoriga nisbatini ifodalovchi va foiz xisobida 1,7 - 2,64 oraliqda o‘zgaruvchi quyidagi bitta asooiy gidravlik moduldan foydalanilgan:
(CaOum.- CaOerk)%
As.Mod= --------------------------------------
[(SiO2um. – SiO2erk. ) + Al2O3 + Fe2O3)]
Ammo klinkerning sifatini bittagina modul bo‘yicha baxolash etarli emas ekan, shuning uchun yana ikki modul: silikatli va glinozyomli moduldari kiritiladi.
Silikatli (kremnozyomli):
(SiO2um. - SiO2erk.)%
CM= ---------------------------
(Al2O3 + Fe2O3)%
portlandsement uchun 1,7-3,5$, sulfatbardoaliey uchuk esa 4; va undan ortiq oraliqda o‘zgaradi.
Glinozyomli (yoki alyuminatlya) modul
Al2O3
GM= ---------1,0-2,5/? oraliqda o‘zgaradi.
Fe2O3
Yuqori SM da xom-ashyoviy aralashma qiyin birikadi, sement sekin tutib qoladi va qotadi, ammo yuksak mustaxkamlikka ega bo‘ladi. GM ning qiymati kam bo‘lgan xolda portlandsement minerallashgan suvlarga nisbatan yuksak bardoshlikka, kattaroq qiymatlarda esa pasaygan yakuniy mustaxkamlikka ega bo‘ladi.
G. Kyul kislotali oksidlarning kalsiy oksidi bilan to‘yinish darajasi deb ataluvchi SN koeffitsient kiritdi. "Ideal" klinkerda u birga teng bo‘ladi va tarkibida asosan
bo‘ladi. Rus tadqiqotchilari V.A.Kind, V.N.YUnglar quyidagi o‘z formulalarini taklif etdilar va uni to‘yinish koeffitsienti deb atadilar.
(CaOum.- CaOerk – 1,65 Al2O3 + 0,35 Fe2O3 - 07 SiO2
TK = --------------------------------------------------------------
2,8 [(SiO2um. – SiO2erk. )
Xom-ashyoviy aralashmalarni xisoblashda quyidagi soddalashtirilgan formulalardan foydalaniladi:
CaO-1,65 Al2O3 +0,35 Fe2O3
TK= ------------------------------
2,8 SiO2
Zavodda tayyorlanuvchi klinkerlarda KN ning qiymati xom-ashyo, qurilmalar va kuydirish sharoitlariga qarab 0,85-0,95 oraliqda o‘z-garadi. Klinkerning mineral tarkibi bo‘yicha fazilati asosiy klinker minerallari: C3S (alit), C2S (belit), C3A, C4AF -portlandsementning bog‘lovchilik xususiyatlarining bosh minelallarining foiz miqdori bilan aniqlanadi.