Mavzu: Plauntoifa

Kurs ishining obekti. Bu ajdodga mansub o`simliklarning hammasi o`tsimon bo`lib, ularni rivojlangan va keng tarqalgan davri Devonga to`g’ri keladi. Ularning qoldiqlari toshko`mir konlarini hosil qilishda muhim ahamiyatga ega. Ajdodning o`ziga xos hususiyatlaridan biri, bu teng sporalilikdir. Gametofit ikki jinsli bo`lib tuproq ostida rivojlanadi. Ajdod quyidagi qabilalarga bo`linadi


Adabiyotlar sharxi
Plaunnamolar - Lycopodiales qabilasi. Bu qabilaga kiruvchi o`simliklar ko`p yillik o’t o`simliklar bo`lib, rizoforalari bo`lmaydi. Barglari mayda, kipikaimn. Sporangiylari sporafillarning asosida joylashgan. Sporafillar esa strobilda yoki spora boshoqlarida joylashgan. Gametofitlari ikki jinsli seret, yer ostida joylashgan. Saprofit yoki yarim saprofit hayot kechiradi.
Qabilaning bizgacha faqat bitta plaundoshlar (Lycopodiaceae) oilasining vakillari yetib qolgan. Plaundoshlar oilasiga 4 ta turkum kiradi: plaun (Lycopodium) turkumiga 200 dan ortiq tur kiradi. Ular tropik zonadan to tundragacha tarqalgan. Urta Osiyoda esa tog`lik regionlarda uchraydi. Poyasi tikka, ayrimlarida yotib o`sadi yoki epifit holatda uchraydi. Turkumning yer bag`irlab o`suvchi xarakterli vakillaridan biri chukmokli plaundir. U ko`p yillik ut o`simlik. Poyasi yotib o`sadi, doim yashil, ko`prok urmonlarda o`sadi. Poyasi va shoxchalari mayda, butun bargchalar bilan zich qoplangan.
Poyasini tashqi tomondan bir qavat epidermis bilan qoplangan. Epidermis ostida qalin birlamchi pustlok qavat joylashgan. Undan ichkarida endoderma va perisikl qavati mavjud. Poyaning markazida silindrik protostel joylashgan. Kselemasida traxeidlar, floemasida esa elaksimon naylar joylashgan.
Chukmokli plaun poyasi yerdamida vegetativ yo`l bilan ko`payadi. Ularda jinssiz ko`payish sporalar yerdamida boradi. Yozning urtalarida spora boshoqlari shoxlarning uchlarida xosil bo`ladi. Spora boshoqlarida sporofitlar zich o`rnashgan. Sporofillarda sporangiya va arxesporeal xujayralar joylashgan.
Sporalar yerga tukilgandan so`ng suv yerdamida tuproqning yoriklariga tushib va undan gametofit xosil bo`ladi. Gametofit 2 jinsli bo`lib unda anteridiy va arxegoniylar xosil bo`ladi. Anteridiylarda xosil bo`lgan 2 xivchinli spermotozoidlar suv yerdamida so`zib kelib, arxegoniyga tushib, tuxum xujayrani urug`lantiradi va natijada zigota xosil bo`ladi. Zigota xujayralarga bo`linishi natijasida murtak taraqqiy etadi. Murtakdan esa yangi yosh plaun o`sib chiqadi.
Plaunlarning ko`pchilik turlari zaxarli o`simliklardir. Ularni mol yemaydi. Ulardan medisina va veterinariyada hamda buyoklar olishda foydalaniladi.
Asteroksilonnamalar qabilasi (Asteroxylonales) - Bular plaunlar orasida eng qadimgi va soddasi hisoblanadi. Asteroksilonlar dastlab riniyatoifalar bo`limiga taalluqli deb qarab kelingan. Ammo ularni mayda bigizsimon barglarini bo`lishi, poyaning ichki tuzilishi sifonostel tipdaligi, ildizga o`xshash o`simtalarni hosil bo`lishi Plaunsimonlarga yaqinligidan darak beradi. Ular bitta oila, ikkita turkumdan iborat. Har ikkala turkum ham bundan 400 mln. yil ilgari ko`rib yo`kolib ketgan. Faqat ularni qoldiqlari devon davrining o`rta qatlamlaridan SHotlandiya, FRG, Xitoy, Avstraliya va boshqa joylardan topilgan.
Bu bo`limga mansub o`simliklarning rivojlanish davri Poleozoy erasining toshko`mir davriga to`g’ri keladi.