|
Plastik massalar va ulardan detallar tayyorlash. Plastik massalar tabiiy yoki sun’iy polimerlar asosida olingan materiallar bo‘lib, ularni olish yoki qayta ishlashning ma’lum bosqichida yuqori plastiklikka ega bo‘ladi. Plastik massalar oddiy va murakkab xillarga ajratiladi. Oddiy plastik massalar yolg‘iz polimerlardan iborat bo‘lib, ularga polietilen, polistirol, kapron, organik shisha va boshqalar kiradi. Murakkab plastik massalarda bog‘lovchi polimerlardan tashqari toldiruvchilar, plastifikatorlar, stabilizatorlar, katalizatorlar, moylovchi va bo‘yovchi moddalar ham bo‘ladi. Ba’zan bog‘lovchilar sifatida polimerlar o‘rniga
bitum, asfalt, sementlardan ham foydalaniladi. To‘ldirgichlar plastmassalarni fizika-mexanik, kimyoviy va texnologik xossalarini yaxshilash bilan kam yeyiladigan qiladi. Ularning narxini arzonlashtirish maqsadida tarkibiga zaruriyatiga ko‘ra 40–80% gacha to‘ldirgichlar sifatida yog‘och uni, paxta, qog‘oz, asbest, to‘qima va shisha tolalari, bo‘r, gips, grafit, kaolin, talk kukunlari va boshqa materiallar qo‘shiladi.
Plastik massalarning plastikligi, elastikligi va oquvchanligini oshirish maqsadida plastifikatorlar kiritiladi va plastifikatorlar sifatida kamfara, kana-kunjut moyi, glitserin, dibutilftolat va boshqalar. Stabilizatorlar plastik massalarga issiqlik, nur va boshqa faktorlar ta’sirida turg‘unligini oshirish maqsadida oltingugurtli birikmalar, fenollar va boshqalar ma’lum nisbatda qo‘shiladi.
Katalizatorlar sifatida magneziya, urotropin, ohak va boshqa materiallardan foydalaniladi. Ular polimer materiallarning qotish jarayonini tezlatadi.
Moylovchi moddalar plastmassalarni presslash jarayonini osonlashtirish uchun qo‘shiladi. Ularga mum, steorin, transformator moyi va boshqalar kiradi. Bo‘yoqlar plastmassaga kerakli rang beradi. Bo‘yoq sifatida oxra, rodanin, nigrozin va boshqalardan foydalaniladi. Plastik massalar xossalariga (molekulalararo bog‘lanish xarakteriga) ko‘ra termoplastik va termo-reaktiv xillarga ajratiladi.
Termoplastik plastmassalarda polimer molekulalari o‘zaro bo‘shroq chiziqli bog‘lanadi. Ular qizdirilganda yumshab, sovitilganda qotadi. Shu sababli, ularni takror qizdirib ishlov beriladi. Bu holda xossalari saqlanadi.
Plastmassalar qurilish sanoatida juda keng qo'llaniladi, chunki ular boshqa qurilish materiallariga nisbatan yuqori ko'rsatkichlarga ega:
(1) mukammal ishlash ko'rsatkichlari
Plastmassa turli xil shakllarga nisbatan sodda tarzda qayta ishlanishi mumkin va ommaviy ishlab chiqarish uchun mexanizatsiyalashtirilishi mumkin.
(2) engil vazn
Zichlik 0,9 dan 2,2 g / sm3 gacha, o'rtacha 1,45 g / sm3, bu po'latning 1/5 qismi, alyuminiyning 1/2 qismi va betonning 1/3 qismi yog'ochga o'xshash.
(3) yuqori o'ziga xos kuch
Uning kuchi va quyma zichligi nisbati tsement betoniga qaraganda ancha yuqori va u po'latga yaqin yoki undan yuqori. Bu mukammal engil yuqori kuchli materialdir.
(4) Kichik issiqlik o'tkazuvchanligi
Masalan, ko'pikning issiqlik o'tkazuvchanligi taxminan 1/1 500 metall, 1/40 beton va 1/20 g'ishtdan iborat. Bu ideal issiqlik izolatsiyasi materialidir.
(5) Yaxshi kimyoviy barqarorlik
Umumiy kislotalar, ishqorlar, tuzlar va yog'larga korroziyaga qarshi yaxshi qarshilikka ega.
(6) Yaxshi elektr izolyatsiyasi
Keramika va kauchuk bilan taqqoslash mumkin.
(7) Dizayn funktsional jihatdan kuchli
Turli xil xususiyatlarga ega muhandislik materiallari kompozitsion formulani va ishlab chiqarish jarayonini o'zgartirish orqali sezilarli darajada ishlab chiqarilishi mumkin. Masalan, po'latdan yuqori kuchga ega uglerod tolali kompozit material; yuk ko'taruvchi, engil, ovoz yalıtımı va issiqlikni saqlaydigan kompozit varaq;yumshoq va elastik sızdırmazlık va suv o'tkazmaydigan material.
(8) Zo'r dekorativ ishlash
Haqiqiylik darajasiga erishish uchun plastik buyumlar nafaqat rangli, balki yorqin va bardoshli bo'lib, tabiiy materiallarning (masalan, yog'och donasi, granit, marmar va boshqalar) to'qimalariga taqlid qilish uchun fotolitografik tarzda bosib chiqarilishi mumkin. Shuningdek, u sirtga uch o'lchovli va metallli to'qimalar berib, turli xil naqsh va naqshlarni tayyorlash uchun elektroplatlangan, issiq presslangan va zararli bo'lishi mumkin. Elektrokaplama texnologiyasi orqali plastik elektr o'tkazuvchanligi, aşınma qarshilik va elektromagnit to'lqinlar uchun to'siq kabi funktsiyalarga ega bo'lishi mumkin.
Plastmassa yuqoridagi ko'pgina afzalliklarga ega bo'lsa-da, ba'zi kamchiliklar mavjud, asosan quyidagi jihatlar:
(1)yoshga oson
Plastmassalarning qarishi mahsulotlarning quyosh nuri, havo, issiqlik va atrof-muhit muhitida, masalan, kislota, ishqor, tuz va boshqalar ta'sirida, molekulyar tuzilishi o'zgaradi, plastifikator va boshqa tarkibiy qismlar uchib ketadi, kimyoviy aloqalar uziladi, shu bilan mexanik xususiyatlar yomonlashadi va hatto qattiq va mo'rt bo'lib, shikastlanish va shunga o'xshash narsalar yuzaga keladi. Bu polimer materiallarning keng tarqalgan muammosi, ammo bu engib bo'lmaydigan narsa emas. Yaxshilangan plastik mahsulotlar xizmat muddatini sezilarli darajada uzaytirishi mumkin. Masalan, Germaniyadagi plastik eshiklar va derazalar 30 yildan ortiq vaqtdan beri amalda bo'lib kelmoqda va hanuzgacha saqlanib kelinmoqda. Minimalni 50 yil davomida ishlatish mumkinligi taxmin qilinmoqda;Yaxshilangan PVX plastmassa quvuri quyma temir quvurlarga qaraganda ancha uzoq umrga ega.
(2) Yonuvchan
Plastmassa nafaqat yonuvchan, balki yonib ketganda tutun chiqaradi, toksik gazlarni chiqaradi. Shu bilan birga, formulani takomillashtirish orqali o'z-o'zidan söndürücü va otash geciktirici yoki hatto yonmaydigan mahsulotlarni ham qilish mumkin. Biroq, uning yong'inga chidamliligi noorganik materiallarga qaraganda baribir yomonroq va ishlab chiqarish va muhandislik qo'llanmalarida ta'kidlash kerak.
(3) yomon issiqlik qarshiligi
Plastmassa odatda termal deformatsiya, hatto parchalanish muammosiga duch keladi va foydalanish paytida uning cheklangan haroratiga e'tibor qaratish lozim.
(4) Kichkina qattiqlik
Plastik - bu egiluvchanligi past bo'lgan modulga ega bo'lgan viskoelastik material, po'latdan faqat 1/10 dan 1/20 gacha va uzoq muddatli yuk ostida emirilishga moyil. Shuning uchun uni yuk ko'taruvchi tuzilma sifatida ehtiyotkorlik bilan ishlatish kerak. Shu bilan birga, plastmassaga tolali temir materiallarning qo'shilishi kuchni sezilarli darajada oshirishi va hatto po'latdan ham oshib ketishi mumkin va aerokosmik inshootlar tuzilishida qo'llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
