Mavzu: ozon qatlamida sodir bo’layotgan o’zgarishlarni geoekologik oqibatlari

Sovutgichlar ozon qatlamiga xavf tug’diradi.
O’tgan asrning 30- yillarida 
sovutgich uskunalari notoksik, alangalanmaydigan, arzon gazsimon kimyoviy 
birikmalar sinfiga kiruvchi xlorftoruglerodlar yoki freonlar sovuqlik tashuvchilari 
sifatida va maishiy sovutgichlar, savdo sovitish uskunlari, transport vositalari 
uchun (refrejerator) termoushlagich sifatida, havoni sovutish uchun muqim va 
ko’chma uskunalar, issiqlik nasoslari bilan suvni isitish uskunalarini tayyorlashda 
foydalanilgan. Ular nafaqat yong’in uchun xavfsiz balki, inert ya’ni boshqa xil 
moddalar bilan reaksiyaga kirishmaydigan bo’lib chiqdi. XFU qaynaydi ya’ni, 
xona haroratida suyuq holatdan gazsimon holatga o’tadi hajmining ortishi hisobiga 
harorati pasayadi va sovutish sanoatida foydalanadigan ajoyib sovutgichni keltirib 
chiqaradi, shuningdek, turli sovutish uskunalari uchun issiqlik izolyatsiyalarini 
tayyorlashda foydalaniladi.
Lekin qulay deb hisoblangan freonlarning bitta katta kamchiligi aniqlandi: ular 
stratosferaga yetib borib, ozon bilan reaksiyaga kirishadi va uni yemiradi, natijada 
ozon qatlami siyraklashadi. 
Monreal Protokoli qabul qilingandan keyin qatnashuvchi mamlakatlar 
sovutgichlar ishlab chiqarishda ozon zararli freonlardan voz kechish yo’lini 
tanladilar. Masalan, rivojlangan mamlakatlar elektr energiyani tejaydigan 
sovutgichlarni ishlab chiqarishni yo’lga qo’ydi. Bu sovutgichlarga qo’llanilayotgan 
tabiiy xladagentning ozon yemiruvchi kuchi va global isish potensialining nol 
darajasini saqlashga kafolat beradi.