Mavzu: O‘zbekistonning cho‘l tuproqlari

Toshkent viloyati Chirchiq Davlat Pedagogika Instituti Tabiiy Fanlar Fakulteti Geografiya va Iqtisodiy bilim asoslari yo‘nalishi 1-kurs 21.1-guruh talabasi Nurqobilova Yulduzning Tuproq lar geografiyasidan tayorlagan MUSTAQIL ISHI

Mavzu:
O‘ZBEKISTONning cho‘l tuproqlari
Tekisliklar tuproqlari. Choʻl zonasi aftomorf sur-qoʻngʻir tuproqlar bilan qoplangan. Bu tuproqlar qoldiq platolar, qad. Ustyurt platosi yoyilma konuslari, Qizilqum va boshqa yerlarda rivojlangan. Tuproq qatlamining 18-25 sm chuqurligida gips kristallari va suvda eruvchi tuzlari bor. Tuproqning yuqori qatlamida gumus miqdori 0,2-0,8 %.

Cho‘l qum tuproqlari

Qizilqum va boshqa qumli choʻllarda keng tarqalgan. Yuqori qatlami zich emas, baʼzi joylarda yupqa qatlam hosil qiladi. Yuza qatlamining qalinligi qariyb 5 sm. Bu qatlamda temperatura yoz kunlari 70-800 gacha koʻtariladi va sutka davomida keskin oʻzgarib turadi. Yuza qatlami himoya vazifasini oʻtab quyi qatlamdagi namni saqlab turadi. Choʻl qum tuproqlarida gumus miqdori juda kam-0,2-0,5% dan oshmaydi. Choʻl qum tuproqlari mexanik tarkibining xususiyati shundan iboratki, bu tuproqlarning tarkibida mayda chang (0,25-0,05 mm) va yirik chang (0,05-0,01 mm) fraksiyalari koʻp. Bu tuproqlarda deyarli sho'rlanish boʻlmaydi.

Taqir tuproqlar

Oʻzbekistonning choʻl qismida, Amudaryo, Qashqadaryo, Sheroboddaryo va boshqa daryolarning qadimy allyuvial tekisliklarida, Zarafshon va Surxondaryo vodiylarida uchraydi. Har xil darajada shoʻrlangan. Tarkibida karbonatlar miqdori koʻp (8-10 %). Gumus 0,3-0,8 %. Sugʻoriladigan taqir tuproqdagi mavjud agroirrigatsion qavat dehqonchilik agrotexnikasi, yerga solingan mahalliy oʻgʻit, shuningdek, suvning loyqallik darajasiga qarab 30-40 sm dan 1–2 m gacha qalinlikda boʻladi. Agroirrigatsion qavat rangi, mexanik tarkibi, qovushqoqligi va kimyoviy xossalari bir xil boʻlgan yaxlit gorizont hosil qiladi. Bunday tuproqlar Buxoro viloyatida, Qarshi va Sherobod choʻllarida uchraydi. Taqir tuproqlarning vujudga kelishi allyuvial tekisliklarning choʻlga aylanishidagi birinchi bosqichidir.