Mavzu. O’zbekistonda millatlararo munosabat va diniy siyosat

Diniy qadriyatlarni hurmatlash. Er kurrasida eng ko‘p tarqalgan, jahon xalqlarining asosiy qismi e’tiqod qiluvchi va jahon dinlari deb tan olingan dinlar: buddaviyliq xristianlik va islom dinidir. Din inson hayotida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan ba’zi mu­rakkab ijtimoiy, ma’naviy, ruhiy vazifalarni ham bajaradi. Xususan, u aholini eng oliy ruhiy, axloqiy va ma’na­viy qadriyatlardan, tarixiy va madaniy merosdan baxramand qilishga xizmat qiladi. Ayni paytda, har bir din turli urf-odat, marosim va bayramlar yordamida o‘z qavmi turmushini tartibga solish, nazorat kilishga ham xizmat qiladi.

Qadimdan diyorimizda buddaviyliq zardushtiyliq nasroniylik, yahudiylik, islom dinlari yonma-yon yashab kelgan, madaniyat markazlari hisoblangan shaharlarimizda masjid, cherkov, sinagogalar faoliyat ko‘rsatgan. Ularda turli mil­lat, elat va dinga mansub xalqlar, qavmlar o‘z diniy amallarini emin-erkin ado etgan. Vatanimiz tarixining eng murakkab, ziddiyatli, og‘ir davrlarida ham yurtimizdagi mav­jud din vakillari orasida diniy asosda mojarolar bo‘lgan emas. Bu yurtimiz xalqlarining diniy bag‘rikenglik borasida katta tajribaga ega bo‘lganidan dalolat beradi.

Butungi globallaShuv tendensiyalari turli sohalarda tobora avj olayotgan, natijada u yoki bu hududda etakchi mavqega ega bo‘lish uchun goh yashirin va goh ochiqchasiga mafkuraviy, ayrim hududlarda geosiyosiy, geostrategik manfaatlar o‘zaro to‘qnashayotgan, bir-birlari bilan ziddiyatga kirishayotgan davrda diniy g‘oyalardan foydalanish ham ba’zi siyosiy «o‘yinchi»lar uchun asosiy omillardan biri deb qaralmoqda. Ayniqsa, ayrim mintaqalarda islom dinidan foydalanishga urinish keng avj olmokda.

Diniy bag‘rikenglik demokratik davlat qurish uchun, demokratik ijtimoiy muhitni shakllantirish uchun ham nihoyatda zarur. Diniy bag‘rikenglik mazmun-mohiyatining o‘zi fuqarolar o‘rtasida o‘zaro tenglik, hamkorlik va hamjihatlik munosabatlari bo‘lishini taqozo etadi. Buni «diniy bag‘rikenglik» atamasiga berilgan ta’rifdan ham bilsa bo‘ladi. «Milliy g‘oya: targ‘ibot texnologiyalari va atamalar lug‘ati»da «diniy bag‘rikenglik»ka qo‘yidagicha ta’rif berilgan: «xilma-xil diniy e’tiqodda bo‘lgan kishilarning olijanob g‘oya va niyatlar yo‘lida hamkor va hamjihat bo‘lib yashashi, kishilik jamiyati ravnaqi yo‘lida xizmat qilishini anglatadi»⁵. Hozirda bu g‘oya ezgulik yo‘lida nafaqat dindorlar, balki jamiyatning barcha a’zolari hamkorligini nazarda tutadi. Diniy bag‘rikenglik tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash, ozod va obod Vatan qurishning muhim shartidir.

Qisqa qilib aytganda, diniy ma’rifat va bag‘rikenglikni rivojlantirish demokratik, ochiq jamiyatni shakllantirish uchun g‘oyaviy asos bo‘ladi, hech qandayekstremizm va terrorizmga o‘rin qoldirmaydi. Chunki bunday sharoitda diniy ekstremizm va terrorizm uchun ma’naviy asos, baza yo‘qoladi, jamiyatda sog‘lom ma’naviy-g‘oyaviy muhit qaror topadi. Bu borada mamlakatimizda qabul qilingan “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”gi qonunning katta ahamiyati bor.