Mavzu: O’zbekistonda hokimyatlar bo’linishi prinsipining amal qilishi

O’zbekiston Respublikasida davlat hokimyatchiligi

Ma’lumki, hozirgi kunda deyarli barcha demokratik taraqqiyot yo’nalishini tanlagan davlatlar konstitutsiyalarida hokimyatlar bo’linishi prinsipi u yoki bu tarzda mustahkamlangan. Bu xususiyat sobiq sotsialistik makonda tashkil topgan davlatlarga, xususan MDH davlatlariga ham xos, albatta.
Xalqaro hamjamiyatning munosib a’zosi bo’lgan O’zbekiston ham o’zining oliy maqsadi – huquqiy davlat qurish va fuqorolik jamiyatini shakllantirish ekanligini butun jahonga e’lon etib, hozirgi kunda ushbu maqsad sari intilmoqda. Huquqiy davlatning muhim tamoyillaridan biri bo’lgan hokimyatlar bo’linishi prinsipi (O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida o’z ifodasini topgan. Asosiy qonunninig 11 moddasida “O’zbekiston Respublikasi davlat hokimyatining tizimi – hokimyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimyatiga bo’linish prinsipiga asoslanadi”, deb belgilangan.
Aytish joizki, hokimyatlar bo’linish nazariyasining bosh qoidalarining uzulkesil hayotga tadbiq etishi, ularning shakllanishi, har bir jamiyatda huquqiy davlat va fuqorolik jamiyatining shakllanishi darajasi bilan bog’liq ekanligi. Shu bois hokimyatlar bo’linishi prinsipining to’la amalga oshishi muayyan vaqatni talab etadi.
Prezidentimiz ta’kidlaganidek, “Biz tariximizning o’sha tub burilish nuqtasida, g’oyat xatarli va murakkab kunlarda haqiqatdan ham yakkayu-yagona to’g’ri yo’lni tanladik. Ya’ni, mustabit tuzum, o’ta mafkuralashgan, milliy o’zligimizni toptagan eski tuzimdan voz kechib, xalqimizning xohish-irodasi, azmu-qarorini bajo keltirib, ochiq demokratik va huquqiy davlat qurish, ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakillantirish yo’lini tanladik”⁶.
Hozirgi kunda, O’zbekistonda yangi jamiyat qurishning huquqiy bazasi, asosi mavjud. Bu huquqiy asosni hayotga tadbiq etishning tashkiliy-huquqiy mexanizmi ham mavjud. Asosiy masala – yangi jamiyat asoslarini qadambaqadam qurish va shakllantirishdan iboratdir.
Demokratik tamoyillarni “so’zda yoki qog’ozda emas, amaliy hayotda joriy qilish” huquqiy davlat asoslarini shakllantirishning yo’nalishlaridan biridir.
Demokratik tamoyillardan bo’lgan hokimyatlar bo’linishi prinsipi va undagi “birbirini tiyib turish va o’zaro muvozanatda ushlash” tizimi ham tobora amaliy va hayotiy mazmun kasb etib bormoqda, biroq bu jarayonni ham yangi sifat darajasiga ko’tarish lozim. Bu masala yuzasidan ham qator ishlar amalga oshirilmoqda.