Mavzu: O’zbekistonda bozor islohotlarining hozirgi bosqichda boshqaruvning korporativ shakllariga o’tish

Mavzu: O’zbekistonda bozor islohotlarining hozirgi bosqichda boshqaruvning korporativ shakllariga o’tish

Reja:

Kirish

1-Bob.O’zbekistonda korporativ boshqaruvning rivojlanish bosqichlari

1.1.Korporativ boshqaruv tushunchasi

1.2.Korporativ boshqaruvning xususiy asoslari

2-Bob.O’zbekistonda korporativ boshqaruvning rivojlanish istiqbollari

2.1.O’zbekistonda aksiyadorlik jamiyatlari faoliyat tahlili

2.2.O’zbekistonda boshqaruvni rivojlanish bo’yicha chora-tadbirlar

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Bozor qonuniyatlarini hisobga olgan holda ijtimoiy-iqtisodiy

Taraqqiyot yo’nalishlari belgilangan davlatlarda korporativ

Boshqaruv amaliyotiga doimiy ravishda diqqat-e’tibor qaratilgan,

Desak mubolag’a bo‘lmaydi. Shu boisdan mazkur masala xalqaro

Iqtisodiy tashkilotlaring ham e’tiboridan chetda qolmasdan

Kelmoqda. Xususan, Jahon banki guruhi tomonidan har yili e’lon

Qilib kelinayotgan “Biznes yuritish” (Doing Business) hisobotlarida

Biznes yuritishga ta’sir etuvchi muhim omil sifatida minoritar

Investorlar huquqlarini himoya qilish holati alohida davlatlar

Kesimida tahlil qilinib, reyting tuzib chiqilmoqda. Shuningdek

Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti tomonidan 2015-yilda

Hozirgi real shart-sharoitlardan kelib chiqqan holda “Korporativ

Boshqaruv prinsiplari” qayta e’lon qilinganligi1 korporativ boshqaruv

Amaliyotining milliy va jahon iqtisodiyoti uchun qay darajada

Muhimligini koVsatmoqda.

Respublikamizda ham iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlash

Maqsadida korporativ tuzilmalar, xususan aksiyadorlik jamiyatlari

Faoliyatini samarali tashkil etish maqsadida qator islohotlar

O’tkazilmoqda. 2017-202 l-yillarda O’zbekiston Respublikasini

Yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasida “korporativ

Boshqaruvning zamonaviy standart va usullarini joriy etish,

Korxonalari strategik boshqarishda aksiyadorlaring rolini

Kuchaytirish”2 masalasi alohida belgilab qo’yildi. Bunda korporativ

Boshqaruv tizimi samaradorligini oshirish, aksiyadorlik jamiyatlarida axborotlari oshkor qilish va faoliyat shaffofligini

Ta’minlash, aksiyadorlar, shu jumladan minoritar aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish kabi jihatlarga ustuvor darajada e’tibor

qaratilmoqda. Keltirilayotgan jihatlar mamlakatimizdagi aksiyadorlik jamiyatlarining investitsion jozibadorligini ta’minlashda

alohida ahamiyat kasb etishini ham shu o'rinda qayd etib o'tish

zarur.

Yuqoridagi ardan kelib chiqqan holda iqtisodiy sohalar

bo'yicha tayyorlanayotgan mutaxassislaring zamonaviy korporativ

boshqaruv xususida yetarli darajada bilim, malaka va

ko'nikmalarga ega bolishini ta’minlash iqtisodiy oliy o'quv yurtlari

oldida turgan dolzarb masalalardan biridir. Bunda esa aksiyadorlik

jamiyatlari (umuman, barcha korporativ tuzilmalar) faoliyati

bo‘yicha real amaliyot va bu boradagi ilg‘or xorij tajribalari asosida

o'quv adabiyotlari yaratish va ta’lim tizimiga joriy etish maqsadga

muvofiq sanaladi.

Respublikamizda tayyorlanib kelinayotgan 5A230601 - “Davlat

moliyasini boshqarish”, 5A230602 - “Korporativ moliya va qimmatli

qog'ozlar bozori”, 5A230603 - “Investitsiyalami boshqarish”

magistratura mutaxassisliklari uchun mo‘ljallab nashrga tayyorlangan va taqdim etilayotgan “Zamonaviy korporativ boshqaruv”

darsligi aynan aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruvning

amaldagi mexanizmi, rivojlangan davlatlar ilg'or tajribalari, xalqaro

tashkilotlar tomonidan belgilangan korporativ boshqaruv

prinsiplarini qamrab olgan.

Fan dasturi asosida darslikda korporativ boshqaruvning

nazariy asoslari, korporativ boshqaruvning zamonaviy uslublari va

modellari, korporativ tuzilma sifatida aksiyadorlik jamiyatlari

faoliyati tashkiliy asoslari, aksiyadorlik jamiyatlarida boshqaruv

organlari, aksiyadorlar umumiy yig'ilishini tashkil etish, o'tkazish

va rasmiylashtirish, korporativ nizolaming oldini olish va

manfaatlar to'qnashuvini samarali boshqarish, aksiyadorlik

jamiyatlari faoliyat samaradorligini baholash, korporativ boshqaruvda ichki nazorat tizimi, korporativ boshqaruvda axborotlari

oshkor etish va shaffoflik, minoritar aksiyadorlar va ulaming

huquqlarini ta’minlash, davlat ulushi mavjud aksiyadorlik

jamiyatlarida korporativ boshqaruv, korporativ moliyaviy siyosat va

uning asosiy yo'nalishlari, aksiyadorlik jamiyatlarida qimmatli

qog’ozlar muomalasi, aksiyalami ochiq obuna tartibida joylashtirish

operatsiyalarini tashkil etish va o’tkazish, korporativ birlashmalar

tashkil etish va ulaming faoliyat mexanizmi, korporativ boshqaruvda foydani taqsimlash mexanizmining qollanilishi, aksiyadorlik

jamiyatlari tomonidan yirik bitimlar tuzish, aksiyadorlik

jamiyatlarini qayta tashkil etish va tugatish masalalari atroflicha

о‘rganilganligiga guvoh bo’lish mumkin. Har bir bob bo“yicha amaliy

misollar, xorijiy tajribalardan misollar keltirilganligi darslikning

mazmunan boyishiga xizmat qilgan.

Xususan, Darslikning “Korporativ boshqaruvning nazariy

Asoslari” birinchi bobida korporativ boshqaruvning mohiyati,

Maqsadi va vazifalari, korporativ boshqaruv ishtirokchilari,

Korporativ boshqaruv nazariyalari, korporativ boshqaruv va korporativ menejment, korporativ boshqaruv prinsiplari, O’zbekistonda

Korporativ boshqaruvning tashkiliy va huquqiy asoslari, korporativ

Boshqaruv kodeksining qollanish xususiyatlari xususida fikr

Yuritilgan.

Darslikning “Korporativ boshqaruvning zamonaviy uslublari va

Modellari” nomli ikkinchi bobida xalqaro darajada tan olingan

Korporativ boshqaruv modellariga umumiy tavsif, Anglo-amerika

Modeli xususiyatlari, Korporativ boshqaruvning nemis modeli,

Korporativ boshqaruvning yapon modeli, Korporativ boshqaruvning

Oilaviy modeli kabilar batafsil yoritilgan.

Darslikning “Korporativ tuzilma sifatida aksiyadorlik jamiyatlari faoliyati tashkiliy asoslari” nomli uchinchi bobida aksiyadorlik

Jamiyatlarining vujudga kelishi va rivojlanish evolyutsiyasi, aksiyadorlik jamiyatlarining afzalliklari va kamchiliklari, aksiyadorlik

Jamiyatlari tashkiliy asoslari bayon qilingan.

Darslikning “Aksiyadorlik jamiyatlarida boshqaruv organlari”

Nomli to‘rtinchi bobida aksiyadorlik jamiyatlari tashkiliy tuzilmasi

Va boshqaruv organlari tarkibi, aksiyadorlar umumiy yig’ilishi va

Uning vakolat doirasi, kuzatuv kengashi va uning korporativ

Boshqaruvdagi roli, ijroiya organi tashkiliy tuzilishi va faoliyat

Mexanizmi yoritilganligiga guvoh bo’lish mumkin.

Darslikning “Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishini tashkil etish,

O'tkazish va rasmiylashtirish” nomli beshinchi bobida aksiyadorlar

Umumiy yig’ilishining tashkil etilishi, aksiyadorlar umumiy

Yig’ilishida ovoz berish va ovoz natijalarini rasmiylashtirish,

Aksiyadorlar umumiy yig’ilishini tashkil etish va o’tkazishning

Amaldagi holati atroflicha tadqiq qilingan.

Darslikning “Korporativ boshqaruv tizimini baholash” nomli

Oltinchi bobida korporativ boshqaruv tizimini baholashning

Tashkiliy jihatlari o’rganilgan, aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ

Boshqaruv tizimini baholash natijalari tahlil qilingan.

Darslikning “Korporativ nizolaming oldini olish va manfaatlar

To’qnashuvini samarali boshqarish” nomli yettinchi bobida

Korporativ nizolar, ulaming yuzaga kelish sabablari va

Tasniflanishi, manfaatlar to’qnashuvini samarali boshqarish prinsiplari, manfaatlar qarama-qarshiligi kelib chiqishining oldini olish,

Manfaatlar qarama-qarshiligini boshqarish va bartaraf qilish kabi

Masalalarga e’ibor qaratilgan.

Darslikning “Korporativ boshqaruvda ichki nazorat tizimi”

Nomli sakkizinchi bobida ichki nazorat tizimining tashkiliy jihatlari

Va amal qilish mexanizmi, taftish komissiyasi faoliyat mexanizmi,

Ichki audit xizmati faoliyat mexanizmi haqida fikr yuritilgan.

Darslikning “Korporativ boshqaruvda hisobdorlik, axborotlarni

Oshkor etish va shaffoflik” nomli to’qqizinchi bobida korporativ

Boshqaruvda hisobdorlik, axborotlarni oshkor etish va shaffoflikni

Ta’minlashning tashkiliy xususiyatlari, axborotlar oshkoraligini

Ta’minlash maqsadida aksiyadorlik jamiyatlari korporativ vebsaytlarida elon qilinadigan axborotlar, aksiyadorlik jamiyatlarining

Emitent sifatida axborotlarni oshkor etishlari bo“yicha talablar

Bay on qilingan.

Darslikning “Minoritar aksiyadorlar va ulaming huquqlarini

Ta’minlash” nomli o’ninchi bobida aksiyadorlaming huquqlari va

Ularga amal qilishi, minoritar aksiyadorlar va ular huquqlarini

Himoya qilish, aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish tartiblari

Keltirilgan.

Darslikning “Davlat ulushi mavjud aksiyadorlik jamiyatlarida

Korporativ boshqaruv” nomli o‘n birinchi bobida davlat va

Korporativ tuzilmalar o’rtasidagi moliyaviy munosabatlaming

Iqtisodiy mohiyati, korporativ boshqaruvda davlat ishtirokining o'ziga xos xususiyatlari, oltin aksiya amaliyoti va uning

0 ‘zbekistonda qo‘llanilish xususiyatlari o'rganilgan, aksiyadorlik

jamiyatlarida davlat ishtirokining amaldagi holati tahlil qilingan.

1. 
   Korporativ boshqaruvning mohiyati,
   

Maqsadi va vazifalari

Bugungi kunga kelib dunyo miqyosida keng qollaniladigan

Tushunchalardan biri shak-shubhasiz korporativ boshqaruv

Tushunchasidir. “Korporativ boshqaruv oldindan mavjud,

Shuningdek ushbu atama yangi hamdir” 3 . Bunga korporativ

Boshqaruv organlari tomonidan faoliyati samarali tashkil etilib

Kelinayotgan yirik aksiyadorlik kompaniyalari, transmilliy

Korporatsiyalar va hokazolaming milliy va jahon iqtisodiyotidagi

O‘m i sabab bolmoqda. Shundan kelib chiqqan holda dunyoning

Deyarli barcha mamlakatlarida, xususan mamlakatimizda ham

Korporativ boshqaruv tizimini samarali tashkil etish masalasiga

Jiddiy e’tibor qaratilib kelinmoqda. Keltirilayotgan jihatlar sabab

Korporativ boshqaruvning iqtisodiy mohiyati, uning maqsad va

Vazifalarini to’gVi anglash maqsadga muvofiq.

Korporativ boshqaruvning iqtisodiy mohiyati uzoq yillardan

Buyon o’rganilib kelinmoqda va bu borada tadqiqotchilarning

Flkrlari xilma-xilligiga guvoh bo’lish mumkin.

Masalan M.Xamidulin esa “Korporativ boshqaruv – korporatsiya mulkdorlarining korporatsiya kapitalini shakllantirishga,

Undan foyda olish maqsadida yanada samarali foydalanishga

Hamda olingan daromadlami korporativ munosabatlaming barcha

Ishtirokchilari o’rtasida adolatli taqsimlashga qaratilgan strategik

Muhim qarorlami belgilash, ta’riflash va qabul qilishga doimiy va

Real ta’sirini ta’minlashdagi ongli, bevosita ishtirokidir”4, deb izohlaydi. Tashkiliy huquqiy shakl sifatida korporatsiyalar barcha

Mamlakatlarda, jumladan O’zbekistonda qoTlanilmaydi. Shu

Nuqtayi nazardan korporatsiyalar, kompaniyalar, aksiyadorlik

Jamiyatlari, mas’uliyati cheklangan jamiyatlari va boshqalami

Umumlashtirgan holda korporativ tuzilma tushunchasi bilan

Ifodalaymiz.1.1. Korporativ boshqaruvning mohiyati,

Maqsadi va vazifalari
Bugungi kunga kelib dunyo miqyosida keng qollaniladigan
Tushunchalardan biri shak-shubhasiz korporativ boshqaruv
Tushunchasidir. “Korporativ boshqaruv oldindan mavjud,
Shuningdek ushbu atama yangi hamdir” 3 . Bunga korporativ
Boshqaruv organlari tomonidan faoliyati samarali tashkil etilib
Kelinayotgan yirik aksiyadorlik kompaniyalari, transmilliy
Korporatsiyalar va hokazolaming milliy va jahon iqtisodiyotidagi
O‘m i sabab bolmoqda. Shundan kelib chiqqan holda dunyoning
Deyarli barcha mamlakatlarida, xususan mamlakatimizda ham
Korporativ boshqaruv tizimini samarali tashkil etish masalasiga
Jiddiy e’tibor qaratilib kelinmoqda. Keltirilayotgan jihatlar sabab
Korporativ boshqaruvning iqtisodiy mohiyati, uning maqsad va
Vazifalarini to’gVi anglash maqsadga muvofiq.
Korporativ boshqaruvning iqtisodiy mohiyati uzoq yillardan
Buyon o’rganilib kelinmoqda va bu borada tadqiqotchilarning
Flkrlari xilma-xilligiga guvoh bo’lish mumkin.