Mavzu O’zbekiston tarixi fanining predmeti, maqsad va vazifalari

Mavzu 6. Markaziy Osiyo xalqlarining 9 – 12 asrlar davri madaniyati.
Arab xalifaligidan so’ng Sharqda yuz bergan uyg’onish davri. Buning asosiy omillari. Sharqda madaniyat markazlari bo’lgan shaharlar – Samarqand, Buxoro, Urganch, Marv, Bag’dod. 9 – 12 asrlarda Markaziy Osiyodagi moddiy madaniyat ravnaqi. “Bayt – ul – xikma”larning tashkil etilishi. Me’morchilik va xalq amaliy san’ati.

Ilm – fan ravnaqi. Sharq dunyosining buyuk daxolari va ularning jahon sivilizatsiyasiga qo’shgan bebaho hissasi. Abu Rayxon Beruniy – uning xayoti va ijodi. “Mineralogiya”, “Geodeziya”, “Hindiston”, “O’tmish xalqlaridan qolgan yodgorliklar”, “Saydana” kabi asarlarining mazmun – moxiyati va jahondagi o’rni.

Ibn Sino uning tibbiyotdagi o’rni. “Tib qonunlari”, “Donishnoma” asarlarining mohiyati. Shifokorlik ahloqining shakllanishida Ibn Sino shaxsining ahamiyati.

Ahmad Farg’oniy – Sharqning buyuk matematigi va astronomi. Uning jahon sivilizatsiyasiga qo’shgan bebaho hissasi Misrdagi Nil daryosi sathini o’lchaydigan asbobning yaratilishida Ahmad Farg’oniyning xizmatlari.

Abu Nasr Forobiy – “Sharq Arastusi”. Uning faoliyati “Fozil odamlar shahri”, “Metafizika” asariga risola asarlarining ilmiy mohiyati.

Turkiy adabiyotning ravnaq topishi. Maxmud Qoshg’ariy (Devoni lug’ati turk), Yusuf Xos Hojib (Qutadg’u bilig), Ahmad Yugnakiy (Hibat – ul haqoyiq). Tarix ilmining rivoj topishi. Narshahiy, Utbiy va Bayxakiylarning tarix ilmidagi hissasi.

Islom madaniyatining tarkib topishi. O’rta Osiyolik buyuk xadisshunos olimlar. Imom al Buxoriy, At – Termiziy, Zamahshariy va boshqalar. Qur’onga tafsirlar. “Al – Jome’ as – sahhih”, “Al Kashshof” asarlarining mazmun mohiyati va bugungi kundagi ahamiyati.

Musiqa madaniyati. 9 – 12 asrlarda yaratilgan ohanglar: “Shashmaqom”, “Navo”, “Basta”, “Ushshoq”, “Rost”. Bu davrlarning mashhur bastakorlari – changchi Lo’kariy, Abu bakr Rubobiy, Bunasr, Buamir.

Uyg’onish davrining hozirgi kundagi ahamiyati. Mustaqillik yillarida ulug’ allomalar xotirasiga atab qilingan amaliy ishlar. Jumladan, 1998 yil o’tkazilgan (YuNESKO xamkorligida) Imom al Buxoriy va Ahmad Farg’oniyning yubileylari va x.k.