Mavzu: O’zbek tili so’z boyligida sohaviy

---

XUSANBOYEVA 
LAYLO.203- GURUH 
TALABASI.

---

MAVZU:O’ZBEK TILI SO’Z BOYLIGIDA SOHAVIY 
TERMINLAR VA ULARNING XUSUSIYATLARI.
REJA:
•
•
1. Sohaviy terminlarning qo`llash xususiyatlari. 
•
2.Sohaviy terminlarning morfologik, sintaktik, semantik usullarda yasalishi.
•

---

•
Fan-texnikaning turli tarmoqlariga doir ilmiy asarlar, darsliklar 
ilmiy uslubda yoziladi. Mantiqlilik, aniqlik bu uslubga xos 
xususiyatlardir. Ilmiy uslub aniq ma’lumotlar asosida chiqarilgan 
ilmiy xulosalar (qoidalar, ta’riflar)ga boy bo‘lishi bilan boshqa 
uslublardan farq qiladi: Yomg‘ir –
suyuq tomchi holidagi 
atmosfera yog‘ini. Tomchining diametri 0,5
-
0,6 mm bo‘ladi.

---

•
Ilmiy uslubda har bir fanning o‘ziga xos ilmiy 
atamalaridan foydalaniladi, bu uslubda so‘zlar o‘z 
ma’nosida qo‘llanadi, qoida yoki ta’rifning mazmunini 
ochishga xizmat qiladigan ajratilgan bo‘laklar, kirish 
so‘zlar, kirish birikmalar, shuningdek, qo‘shma 
gaplardan ko‘proq foydalaniladi

---

Umumiy atamalar sirasiga bir terminologik tizimning barcha 
yo’nalishlari uchun tushunarli bo’lgan atamalar kiradi. Masalan, 
sportdagi musobaqa, sovrin, sovrindor, yutuq, g’alaba, birinchilik, 
chempionat, ko’rik, trener, hakam atamalarini sportning barcha 
turlarida bemalol qo’llash mumkin
.

---

•
Hususiy atamalar esa faqatgina bitta mavzuviy guruh doirasida amal qiladi. 
Masalan, yuqorida keltirilgan fizikaga oid atamalar uning barcha sohalarida 
qo’llanilishi mumkin bo’lgani holda, gravitatsiya, diod, termoster, 
kondensatsiya, kapillyar hodisalar singari atamalar yoki kimyoga oid gidroksid, 
oksid, sulfat kislotasi, xlorid kislotasi kabi atamalar tor ixtisos doirasida 
qo’llaniladi. Bunday holatni fanlarning barcha yo’nalishlari va sohalarida 
kuzatish mumkin
.

---

•
Terminlarning chegaralangan qo‘llanishga egaligi ularning 
boshqa soha vakillari uchun tushunarsiz bo‘lishi degani emas. 
Masalan, [to‘g‘ri chiziq], [gap], [so‘z turkumi], [tezlik] atamalari 
ko‘pchilik uchun tushunarli, soha kishilaridan boshqalar nutqida 
kam iste’molli.

---

•
Kasb 
–
hunar terminlari turli kasb-
hunar egalari nutqida qo‘llanuvchi 
leksemalar. Kasb-
hunar atamalari shu hunar egasi qaysi sheva vakili bo‘lsa, shu 
sheva leksikasi tarkibiga kiradi. Masalan, Shahrisabz shevasiga mansub 
hunarmand ishlatadigan atama Buxoro shevasida bo‘lmasligi mumkin. 
Shuning uchun kasb-hunar leksemasi ikki hissa chegaralangan leksikani tashkil 
etadi. Bu leksika, birinchidan, ma’lum bir sheva doirasida bo‘lsa, ikkinchidan, 
shu shevada so‘zlashuvchi ayrim kishilar nutqiga xos