Mavzu: O’zbek shevalari

O’zbektilishevalari.
Qayerda yashasahidan qat’iy nazar o’zbek millatiga mansub barcha odamlar tomonidan ishlatiladigan til milliy o’zbek tili deb ataladi. Umumxalq o’zbek tilining tarkibi bir xil emas. Milliy til o’z tarkibiga sheva, so’zlashuv nutqi, jargonlar, vulgarizm,varvarizm kabi guruh so’zlarni qamrab oladi. Milliy o’zbek tilida shevalarning ko’pligi adabiy tilga bo’lgan ehtiyojni yuzaga keltirgan. Adabiy til og’zaki va yozma shaklda bo’ladi.
Sheva bir millatga mansub bo’lib, lekin turli hududlarda yashaydigan odamlar tomonidan ishlatiladigan milliy til ko’rinishidir. Sheva adabiy tildan fonetik/tovush/, leksik/so’z/ va grammatik/qo’shimchalar va gap qurilishi/ jihatdan farq qiladi. Xalq shevalarining faqat og’zaki shakli mavjud. Sheva ma’lum bir joyda istiqomat qiladigan kishilarning o’zaro aloqada bo’lishlari uchun xizmat qiladi.Ma’lum hududdagina qo’llanib, faqat shu yerda yashovchi kishilarga tushunarli bo’lgan so’zlar shevaga xoc so’zlardeyiladi.
Shevalarning bir-biriga yaqin bo’lgan guruhlari lahja deb ataladi./dialekt so’zi sheva va lahja tushunchalarini birgalikda ifodalaydi./
O’zbek milliy tili tarkibida uchta lahja bor:
 1.Qarluq lahjasi asosan shahar shevalarini o’z ichiga oladi.(Toshkent, Samarqand, Buxoro, Andijon, Farg’ona) Masalan: elak-elay, terak-teray,
aka-oka, nahor-nohor.
2.Qipchoq lahjasi shevalari O’zbekistonning hamma viloyatlarida mavjud, ular asosan qishloqlarda tarqalgan.(Samarqand, Jizzax, Surxondaryo, Qoraqalpog’iston, Shimoliy Xorazm viloyatlari.) Masalan: yo’l-jo’l, yo’q-jo’q, tog’-tov, sog’-sov, quru(q), sari(q).
O’g’uz lahjasi Janubiy Xorazmdagi ( Urganch, Xiva, Xonqa, Hazorasp, Qo’shko’pir, Shovot tumanlari) bir qancha shevalarni o’z ichiga oladi. Masalan: tog’-dog’, keldi-galdi, akamning-akaming.
Bundan tashqari, Bir tushunchaning o’zi turli mahalliy shevalarda turlicha ifodalanadi.