Mavzu: O`tkir Hoshimov hikoyalarining lingvopoetik tahlili

JARGOTIZM 

 

Qo`llanish  doirasi  chegaralangan  leksikaning  uchinchi  turi  bu  jargon,  argo, 

varvarizmlar,  vulgarizmlar  hisoblanadi.  Mahalliy  territorial  dialektlarning  so`zlari 

(sheva so`zlari) dialektizmlar sanalsa, sinfiy dialektning so`zlari jargonlar deyiladi. 

Jargonlar  sinfiy  ayirmalikni  ko`rsatib  beradigan  yuqori  tabaqa  vakillari  uchun 

tushunarli bo`lgan so`z va iboralardir. 

Jargonlar  o`zbek  tilining  o`z  so`zlaridan  ba`zan  boshqa  tillardan  (arab  va 

tojik tillardan) olinib qo`llangan so`zlardir.  

Bunday  so`zlar  umumxalq  tilidan  farq  qilib  biror  ijtimoiy  guruh  o`rtasida 

yaratilgan  va  ularning  talablarini  ifodalovchi  maxsus  so`z  va  iboralarga  jargon 

so`zlar  deyiladi.  Jargon  fransuz  tilidan  olingan  bo`lib,  “buzilgan  til”  ma`nosini 

anglatadi. 

Jargonlarning eng xarakterli belgisi o`zaro so`zlashuvda fikrni boshqalardan 

maxfiy, sir tutishdir. Shunga ko`ra jargonlarning yaratilish yo`llari ham ko`pincha 

tilning  so`z  yasash  sistemasiga  to`g`ri  kelmaydi.  Ular  o`ziga  xos  sun`iy  shartli 

---

so`zlardir.  Jargonlar  ko`pincha  tildagi  so`zlarning  tovush  tomonini  o`zgartirish, 

buzib  qo`llash,  boshqa  tillardan  so`z  o`zlashtirish  va  tildagi  mavjud  so`zlarga 

maxsus ma`no berish yo`li bilan hosil qilinadi.  

Jargonlarning  biror  guruh  yoki  tabaqa  doirasida  paydo  bo`lishiga  qarab 

ikkiga ajratish mumkin: professional jargonlar va ijtimoiy jargonlar. 

Professional  ya`ni  kasbiy  jargonlarga  biror  kasb-hunar  kishilari  orasida 

ishlatiladigan maxsus so`z va iboralar kiradi. Bu xil jargonlarning paydo bo`lishi, 

odatda ishlab chiqarish, ixtisosi, mehnatning umumiy sharoiti va ba`zan turmush-

madaniyat  tarzlari  bilan  ham  bog`liq  bo`ladi.  Professional  jargonlar  ijtimoiy 

jargonlardan  manfiy  (nomaqbul)  ma`no  ifoda  qilishi  va  ba`zan  vulgar  xarakterga 

ega bo`lishi bilan farqlanadi. 

Bahodir  aka  uzum  ko`tarib  kirdi.  –  Qani,  mehmonlar,  -  dedi  iljayib.  –