Mavzu: O’smirlar orasida deviant xulqni keltrib chiqaruvchi psixologik omillar

2.2. Deviant xulqqa moyil bo’lgan o’smirlar, o’qituvchilar va ota-onalar bilan tashkil etiladigan amaliy ishlar tahlili

Bugungi kunda ta’lim muassasalarida deviant xulqqa moyil bo’lgan o’smirlar bilan pedagogik-psixologik ishlar tashkil etilmoqda. Quyida tadqiqot davomida qo’llanilgan metodika va usullardan namunalarni keltiramiz.

Muassasa o’qituvchilari bilan ishlash uchun ham anketadan foydalanish mumkin:
Tarbiyasi “qiyin”bolalarni o’rganish uchun anketa
Hurmatli o’qituvchilar!
Quyida Sizga taqdim etilayotgan anketalarga e’tibor qarating va o’zingiz faoliyat olib borayotgan o’quv muassasasidagi bolalar va o’smirlarning xulq-atvoridagi og’ishlarni aniqlashga harakat qiling. Bu anketa Sizni ular bilan qanday ishlashingiz uchun imkoniyat yaratadi.
Taqdim etilayotgan savollarning ba’zilarining javoblari oldindan berilgan bo’lib, ulardan Sizning fikringizga mos keladiganini doiracha ichiga olib belgilang. Ba’zilari esa olti balli tizim bo’yicha baholashni talab etadi. Siz o’zingizga ma’qul kelganini doirachaga olib qo’ying.

1. 
   Siz ishlayotgan guruhlardagi bolalarning xulq-atvorida me’yordan og’ishning qaysi darajasiga xos bolalar bor?
   

1-umuman uchramaydi
2-juda kam uchraydi
3-kam uchraydi
4-ba’zida uchraydi
5-tez-tez uchraydi
6-deyarli doimo uchraydi
1. O’quv muassasidagi xulq-atvor qoidalarini buzish (darslarni qoldirish, darslardan qochish, topshiriqlarni bajarishdan bo’yin tovlash) 0 1 2 3 4 5

1. 
   uydan qochib ketish 0 1 2 3 4 5
   
2. 
   qo’pollik 0 1 2 3 4 5
   
3. 
   alkogol ichimlik iste’mol qilish 0 1 2 3 4 5
   
4. 
   chekish 0 1 2 3 4 5
   
5. 
   jinsiy hayotga erta qadam qo’yish 0 1 2 3 4 5
   
6. 
   bezorilik 0 1 2 3 4 5
   
7. 
   boshqalarni jabrlash 0 1 2 3 4 5
   
8. 
   o’g’irlik 0 1 2 3 4 5
   
9. 
   bo’ysunmaslik, kattalarni masxaralash 0 1 2 3 4 5
   
10. 
    “jalb etuvchi” kiyimlar kiyish, soch turmaklash, taqinchoqlar taqish 0 1 2 3 4 5
    
11. 
    tanni jarohatlovchi janjal qilish 0 1 2 3 4 5
    
12. 
    narkotik iste’mol qilish 0 1 2 3 4 5
    
13. 
    yana nima___________________________0 1 2 3 4 5
    

2. Sizda xulq-atvorida og’ish bor bolalarning qaysi darajadagi guruhi bilan ishlash ancha qiyin?_______________________________________

3. Qaysi ko’rinishdagi xulq-atvorda og’ish hollari o’sish kuzatilmoqda?__________________________________________________
4. Bolalar va o’smirlar xulq-atvorida og’ishni keltirib chiqaruvchi turli sababalarning olti balli tizim bo’yicha baholang
4.1.kuchli taassurot qoldirishga intilish
4.2.bolaning kasallanishi
4.3.bolada qo’zg’alishning ortib ketishi, o’zini nazorat qila olmaslik
4.4. oiladagi noqulay vaziyatlar
4.5. mustaqillik va erkinlikka intilish
4.6. murakkab pedagogik vaziyatlarni hal etishda ota-onalarning bilimini yetishmasligi
4.7. o’qishdan orqada qolish
4.8. tengdoshlari tomonidan ehtiyotsizlik
4.9. kattalarni bolalardagi qiyinchiliklarini tushunmaslik
4.10. bolada o’ziga ishonchning yetishmasligi
4.11. bolalar qobiliyatini kattalar tomonidan salbiy
baholanishi
4.12. hayotda har xil stressli holatlarni kechirish
4.13. bolaning hayotida ijtimoiy-iqtisodiy zo’riqishlarning
uchraganligi
4.14. zo’rlash, qattiqqo’llik, jazolamaslik,
4.15. ota-onalarning haddan ortiq bandligi
4.16. ota-onalar bilan nizolashuvi
4.17. ota-onalar tomonidan (pedagoglar) cheklashlarning ko’pligi
4.18. oiladagi janjallar
4.19. bolaning aqliy saviyasining pastligi
4.20. bolaning yuqori darajada muloqotga kirishuvchanligi
4.21. bolalarda emotsioan-irodaviy nazoratning pastligi
4.22. yolg’izlik, boshqalar tomonidan tushunilmaslik
4.23. ota-onalarning ortiqcha qattiqqo’lligi va qattiq nazorat qilishi
4.24. zararli ta’sirlarga bolalarni qarshilik ko’rsatish qobiliyatining pastligi
4.25. nasliy asoslar tufayli
4.26. jinsiy va psixofiziologik rivojlanishdagi muvozanatsizlik.
4.27.yana qanday__________________________________
5. Siz profilaktik-korrektsion ishlar olib borishda qanday maqsadlar qo’yasiz?
6. Siz o’zingizni ish faoliyatingizda deviant xulq-atvorli bolalar bilan ishlashda qanday profilaktik va psixokorrektsion tadbirlardan foydalanasiz:
6.1.Tarbiyalash va rivojlantirishning individual dasturini ishlab chiqish___________________________________
6.2. Tarbiyasi qiyin bolalarni o’quv muassasadagi to’garaklar, sektsiyalar, uyushmalarga birlashtirish________________
6.3. Bolalarni qiziqarli, doimo faoliyat bilan mashg’ul etish__________________________________________________________
6.4.Tarbiyasi qiyin bolalarning oilasiga tashrif etish______
____________________________________________
6.5. Deviant xulq-atvor muammosi bo’yicha bolalarning ota-onalari bilan yig’ilish o’tkazish
______________________________________________________________6.6. Tarbiyasi qiyin bolalar bilan individual reja asosida ishlash__________________________________________________________________________________
6.7. Xulq-atvor buzilishi bo’yicha tarbiyaviy soatlar o’tkazish
6.8.Tarbiyasi qiyin bolalarning ota-onalari bilan individual suhbatlashish___________________________________________________
6.9. Tarbiyasi qiyin bolaning turiga muvofiq korrektsiya qilish uchun pedagogik-psixologik konsilium uyushtirish___________
6.10. Tarbiyasi qiyin bolalar uchun maslahatlar uyutirish______________________________________________________
6.11. Bolalar va o’smirlar bilan guruhiy mashg’ulot uyushtirish_____________________________________________________
6.12. Ushbu guruhlarda tashxis o’tkazish
6.13. Bolalar va o’smirlarga yordam beruvchi ko’ngillilar guruhini tashkil etish_____________________________
6.14.yana nima___________________________________
7. Sizning nuqtai nazaringizcha qanday profilaktik tadbirlar ancha samarali hisoblanadi?_________________________
____________________________________________
8. Tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda qanday sifatlarni xulqida og’ish bo’lgan bolalarda tarkib toptirishni maslahat berasiz?
8.1. faollik
8.2. mustaqillik
8.3. qat’iylik
8.4. qiziqishlar xilma xilligi
8.5. erkinlik
8.6. hayotiy qiyinchiliklarga duch kelish tajribasi
8.7. dadillik
8.8. nostandartlik
8.9. yana nima___________________________________
9. xulqida og’ish bo’lgan bolalar bilan ishlashda qanday qiyinchiliklarga duch kelasiz?_______________________
____________________________________________
10. Siz ko’proq qaysi soha mutaxassislari bilan hamkorlikda ish olib borasiz?
10.1. pedagog
10.2. ijtimoiy pedagog
10.3. defektolog
10.4. psixoterapevt
10.5. pediatr
10.6. voyaga yetmaganlar bilan ishlash inspektori
10.7. logoped
10.8. psixonevrolog
10.9. mustaqil
10.10. yana kimlar______________________________
11. Sizning tarbiyasi qiyin o’smir va bolalarni profilaktika va korrektsiya qilishingiz natijasi nimadan iborat?_______________________________________
____________________________________________
12. O’quv yili davomida siz nechta tarbiyasi qiyin bolalar bilan ishlashingizga to’g’ri keladi?________________________
____________________________________________

Deviant xulq-atvorli bolalar va o’smirlar bilan ishlayotgan mutaxassis proflaktik va korrektsion ishlarni amalga oshirish jarayonida ularning ota-onalari bilan munosabatda bo’lishlari lozim bo’ladi hamda ota-onalarning ham munosabatlari o’rganib borishi, o’z izlanishlari natijalarini o’zaro qiyosiy tahlil etishi lozim bo’ladi. Ushbu holatni inobatga olgan holda mutaxassis-psixologning ota-onalarga murojaat etishi va ularning munosabatini aniqlashi uchun quyidagi anketadan foydalanish mumkin.