Mavzu: Osiyo xalqlari va elatlari

Ilmda Osiyo elatlari- geografik va tarixiy-etnografik jiqatdan olti bulimga bulinadi.

OSIYO elatlari

↓

Markaziy Osiyo va Qozog`iston

↓

G`arbiy eki Old Osiyo

↓

Janubiy va Markaziy Osiyo

↓

Janubiy-Sharqiy Osiyo

↓

Sharqiy Osiyo

↓

Sharqiy va Shmoliy Osiyo

Osiyo qit`asi jahonda eng katta xududga ega bulgan, tabiatt nihoyatda rang-barang, eng kup va zish joylashgan aholiga ega. Bu erde odamzot paydo bulgash, eng qadimiy madaniyatlar yaratilgan. Oxirgi ma`lumotlarga qaraganda Osiyoning xududi 32 mln.kv.km ga yaqin, aholisi 3 mlyardan ortiq, yani jahon aholisining yarimidan kupinp Osiyoliklar tashkil qiladi.

Hozirgi Osiyoning etnolingvistik kiefasi asosan, eramizdan avvalgi I-ming yilliklardan boshlanib shakillana boshlagan. Usha davrida Kishik Osiyoning g`arbida ellin tillari, sharqida kartbel va arman tillari, Urta dengiz sharqida esa aramey tillari hukimronlik qilgan. Shimoliy hindistonda Markaziy Osiyodan kelgan hindariy xalqlari Ganga tegisliklarida yashagan aholi bilan qisman aralashib, ularni butunlay sig`ib chig`arib qadimiy xarappi madaniyati negizida etnolingvistik gruxlarga asos salganlar. Eroniy tildagi xalqlar ham markaziy Osiyolik etnoslar bilan mahalliy hindariy xalqi aralashib, butun Eron va Afganistonda, g`arbda Mesopatamiyagacha, sharqda Shimoliy Hindistongacha tarqalgan. Yangi etnoslarni paydo qilgan Xuanke vohasida dastlavki davlat yaratgan va chjoy qabilalari janub tomon tarqalib mahalliy tan va indoneziya qabilalari bilan aralashib qadimiy xitoy xalqlarining shakillanishida sabab bulgan. Mazkur etnik grux eramizning boshlanishi arafasida Hindixitoy yarim oroliga borib vet qabilalari negizida eng qadimdagi Vetnam davlat birikmasi (Aulak) ni yaratgan.

Shunday qilib eramizning boshlarida Janubiy va sharqiy Osiyoda eng yirik etnolingvistik gruxlar-semit, eron, hindariy, oltay, dravid, munda, mon-kxmer tillaridagi qabila va elatlar, xitoy, vetnam, qadimiy koreya va yapon xalqlari shakillana boshlagan yangi erada mazkur jaraen davom etib, xalqlarning etnik qiefasi uncha o’zgarmagan. Ammo V88-asrdan boshlab arablarning keng xududlarda joylashuvi va islomning tarqalishi oqibatida semit xalqlari arab tiliga utgan va hozirgi etnoslarning shakillanishiga sabab bulgan.

G`arbiy Osiyo xalqlari. G`arbiy yaki Old Osiyo xalqlari katta tarixiy-etnografik xududni tashkil etadi. Unda joylashgan 30 ga yaqin katta-kichik mamlakatlar juda keng xududni, ya`ni butun qit`aning taxminan 25 foizidan ortiq erni egallaydi.

Aholisi 240 mln.kishidan iborat bulib butun Osiyo aholisining 10 foizini tashkil qiladi. Tabiiy-geografik jihatidan G`arbiy Osiyo rang-barang bulib quriq iklimli bir necha yirik submintaqaga bulinadi: Arabiya, Mesopatamiya, Kichik Osiyo va Eron yassi tog`liklari. Eng qurg`oq kam suvli va issiq iqlimi bilan Arabiya ayniqsa ajralib turadi. Mesopatamiya mintaqasi Tigr va Efrat darelarining tasiri tafayli sersuv suvtropik iqlim dehqonchilikka, umuman odam yashashi uchun qulay.

G`arbiy yaki Old Osiyoning tarixiy etnografik xududlarin

G`arbiy yaki Old Osiyo elatlari aholisi- 240 mln.

↓

TURKIYa- 42 mln. Kishi

↓

IRAN-e4 mln kishi

↓

AFGANISTAN-20 mln kishi

↓

IRAK- 12 mln kishi

↓

SAUDIYa ARABSTANI-8,8 mln kishi

↓