Mavzu: O’rta ta’limda olingan bilimlarni takrorlash hozirgi o'zbek adabiy tili ta'limi asoslari

Savol va topshiriqlar:

1.Urg’u deb nimaga aytiladi?

2.Erkin urg’u nima? Misollar keltiring

3.Bog’liq urg’u deb nimaga aytiladi?

4.Mantiqiy urg’u nima?

5.Quyidagi so’zlarning urg’usini to’g’ri qo’yib chiqing:

Afsuski, ota-ona, tez-tez, biroq, akademik, lekin, ruchka, o’tir, olma, maktab, kitob, har kim, hech nima, yigirma besh, o’ttiz uch, matematika, astranomiya, fizik, qodir, ozoda

-27-
13-Dars.Orfografiya.O’zbek yozuvi tarixi

Reja:

1.O’zbek yozuv madaniyati

2.O’zbek tili Davlat tili maqomida
Inson nutqi ikki xil ko'rinishga ega boiadi: og'zaki va yozma. Yozma nutq oqzaki nutqni maxsus belgilar tizimi yordamida ifodalash demakdir. Og'zaki nutqda tovushlardan, yozma nutqda esa harflardan foydalanamiz. Yozma nutq yozuvning kelib chiqishi va uning tarixi bilan chambarchas bog'liqdir.

Boshqa xalqlar qatori o'zbek xalqi ham kechmishda bir qancha yozuv turlaridan foydalangan. Avesto, o'rxun-enasoy, sug'd, xorazm, uyg'ur yozuvlari shular jum-lasidandir. Bu yozuvlarda xalqimizning tarixi, urf-odatlari, madaniyati va san'atiga aloqador bo'lgan qimmatli ma'Iumotlar saqlanib qolgan.

O'zbek xalqi 1930-yilga qadar bir necha yuz yillar davomida arab grafikasiga asoslangan turkiy yozuvdan foy-dalanib kelgan. Abu Ali ibn Sinoning tabobatga doir bebaho asarlari, Abu Rayhon Beruniy, Muhammad al-Xorazmiy, Ulug'bek, Forobiy singari buyuk olimlarimizning ilmiy mushohadalari, Lutfiy, Navoiy, Bobur, Mashrab, Furqat, Cho'lpon-u, Fitratlarning aql bovar qilmas go'zal satrlari aynan ana shu yozuvda bitilgan.

1930-yildan to 1940-yilga qadar xalqimiz lotin yozu-vidan foydalandi. 1940-yilning may oyidan boshlab esa rus grafikasiga asoslangan o'zbek yozuvi amalda tatbiq etildi.

Mustaqillik barcha sohalarda boigani singari yozuv borasida ham milliy davlatchilik siyosatini yurgizish imkoni-yatlarini yaratdi.

1993-yilning 2-sentabr kuni O'zbekiston Respublikasi-ning «Lotin yozuviga asoslangan o'zbek alifbosini joriy etish to'g'risida»gi Qonuni qabul qilindi.

-28-