Мавзу: орол ва оролбўйи геоэкологик муоммолари

Orol dengiziga Amudaryo va Sirdaryo orqali quyilgan suv miqdorining 
1926-2000-yillar mobaynida o’zgarib borishi.
 
Tavsif 
 
Yillar
1926-
1940 
1941-
1950 
1951-
1960 
1961-
1970 
1971-
1985 
1996-
2000 
Suv boyliklari 
103,7 
113,8 
119,9 
116,2 
109,6 
98,6 
Suv oqimi sarfi 
43,8 
50,5 
56,9 
70,8 
92,2 
- 
Daryo deltalariga yetib 
kelgan suv
59,9 
63,2 
65,0 
45,4 
17,4 
14,6 
Daryo 
del’talarida 
sarflangan suv
6,1 
8,0 
7,8 
3,9 
2,4 
2,0 
Dengizga quyilgan suv 
53,8 
55,2 
55,2 
41.5 
15,0 
12,6 
Orol sathining 1961-yildan boshlab pasayishi turli yillarda turlicha sodir bo’ldi 
1961-1970-yillar mobaynida pasayishi o’rtacha 21.sm, 1971-1980-yillarda 58 sm, 
1981-1985-yillarda 80sm, 1986-2000 yillarda 46 sm ni tashkil qildi. Ayrim yillarda 
suv sathining pasayishi hatto 1 m dan ham ko’p bo’lgan.
1960-2000-yillarda dengiz suv rejimining o’zgarishi quyidagicha berilgan. 
Orol dengizining suv rejimining o’zgarishi.
Tavsif 
Yil boshiga tegishli bo’lgan ma’lumotlar 
1960 
1965 1970 1975 
1980 
1985 
1989 2000 
Sathi.m 
mutloq 
balandlik. 
53,3 
52,5 
51,5 
49,4 
46,3 
42,2 
38,6 
36,0 
Xajmi, km
3 
1090 
1040 975 
845 
675 
470 
329 
266,0 
Maydoni ming 
km
2 
67,6 
64,4 
61,2 57.4 
52,1 
45,0 
36,5 
30,3 
Orolning suv me’yori 1911-1960-yillar mobaynida asosan bir xilda bo’lgan,
 
ya’ni kirim dengizga kelgan suv bilan ,uning suv sarfi deyarli teng bo’lgan. 1961-

---

yildan boshlab dengizga quyilmayotgan suv kamaya borgan. Bu ahvol Orol
havzasida suv taqchil bo’lgan 70- yillarning o’rtalarida (1972-1974- yillar) 
shuningdek 1977, 1981, 1989, 1986,1989. yillarda kuchaydi. SHu davrda
sug’oriladigan yerlarning maydoni O’zbekistonda yiliga 100ming ga kengayib 
borgan. Dengiz suvining sho’rlik darajasi barqaror ortib bormoqda, hozir har litr 
suvdagi tuz miqdori 70-80-g ni (2007-yil) tashkil qildi va tuz miqdorining 
muntazam kupayishi davom etmoqda. Yana boshqa bir omilini ya’ni yer osti 
suvlarining sho’rlik darajasini hisobga olish zarur, chunki ularning minerallashuv 
darajasi juda yuqori.
O’zbekiston gidrometeoroligiya institutining ma’lumotiga ko’ra 1981-1985- 
yillar mobaynida dengizga daryolar orqali 4,36 mln.t tuz quyilgan bo’lsa, shu 
davrda yer osti suvlari bilan 7 mln.t tuz kelib quyildi. Bu jarayon kundan kunga
ko’payib bormoqda.