Mavzu: O’rnatilgan dasturiy vositalar va dasturiy tillar sharxi reja

2.O’rnatilgan tizimlarda xotirani tashkil etilishi
O’rnatilgan tizim misolida biz operatsion tizimni ko’rib chiqamiz.Bunga sabab operatsion tizim ham kompyuterga o’rnatilgan tizim hisoblanadi.
Operatsion tizim – kompyuter yoqilganida yuklanadigan dasturdir. U foydalanuvchi bilan muloqotga kirishadi, kompyuterning resurslari (tezkor xotira, disklardagi joylar va hokazolar)ni boshqarishni amalga oshiradi, boshqa dasturlarni bajarish uchun ishga tushiradi. Operatsion tizimi foydalanuvchiga va amaliy dasturlarga kompyuterning uskunalari bilan aloqa qilishning qulay usuli (interfeys)ni ta’minlaydi. Operatsion tizim foydalanuvchidan bu murakkab va unga kerak bo‘lmagan tafsilotlarni yashiradi va unga ishlashi uchun qulay bo‘lgan interfeysni taqdim etadi. Tizim, shuningdek, turli yordamchi harakatlar, masalan, fayllarni ko‘chirish yoki chop etishni ham bajaradi. Operatsion tizim tezkor xotiraga hamma dasturlarni yuklashni amalga oshiradi, ular ishlay boshlashi bilan boshqarishni ularga topshiradi, bajarilayotgan dasturlarning so‘rovi bo‘yicha turli harakatlarni bajaradi va tezkor xotirani yakunlangan dasturdan tozalaydi. Kompyuterning doimiy xotirasi (DXSQU – doimiy xotirada saqlab qoluvchi uskuna)da joylashgan kiritish-chiqarish bazaviy tizimi (BTOS). Operatsion tizimining bu qismi kompyuterning bevosita o‘ziga o‘rnatilgan. U amallar tizimining kiritish-chiqarishni amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan eng oddiy va universal xizmatlarni bajarishga mo‘ljallangan. Kiritish-chiqarishning bazaviy tizimi, shuningdek, kompyuter elektr ta’minotiga ulanganida uning xotirasi va uskunalarining ishini tekshiruvchi, kompyuter ishining testini ham o‘z ichiga olgan. Bundan tashqari, kiritish-chiqarishning bazaviy operatsion tizimini yuklovchi chiqarish dasturiga ham ega.Operatsion tizimining yuklovchisi – har bir disketaning birinchi sektorida DOS operatsion tizimi bilan birga joylashgan juda qisqa dastur. Bu qattiq diskning bir nechta bo‘limga (mantiqiy disklarga) bo‘linishi mumkinligi bilan bog‘liqdir. Yuklovchining birinchi qismi qattiq diskning birinchi sektorida joylashgan, u yuklanishni qattiq diskning qaysi bo‘limidan boshlash kerakligini ta’minlaydi. Yuklovchining ikkinchi qismi DOS modulining xotirasiga joylashtirilgan va operatsion tizimiga boshqaruvni topshiradi. Uskunalarning drayverlari – maxsus dasturlar bo‘lib, ular DOS ni kiritish-chiqarish tizimini bajaradi va yangi uskunalarga xizmat ko‘rsatishni yoki nostandart foydalanishni ta’minlaydi. Masalan, drayverlar yordamida "elektron disk", ya’ni xuddi disk bilan ishlagandek, ishlash mumkin bo‘lgan kompyuter xotirasining bir qismi bilan ishlash mumkin. Drayverlar kompyuterning xotirasiga operatsion tizimi kiritilayotgan paytda yuklanadi, ularning nomlari maxsus CONFIG.SYS faylida ko‘rsatiladi. Bunday sxema yangi uskunalarni qo‘shishni yengillashtiradi va buni DOS tizimli fayllariga tegmasdan bajarishga imkon beradi. Yuklanishning avvalida kompyuterning doimiy xotirasida joylashgan, uskunalarni tekshirish dasturlari ishlatiladi. Agar xato kritik bo‘lmasa, (ya’ni ishni davom ettirishga imkon bersa) foydalanuvchiga klaviaturaning “F1” tugmachasini bosib, yuklatish jarayonining davom ettirishi uchun imkoniyat yaratiladi. Agar nosozlik kritik bo‘lsa, yuklanish jarayoni to‘xtatiladi. Xatolar jiddiy bo‘lganda, yuzaga kelgan vaziyat haqida va chiqarib berilgan xatoning kodi to‘g‘risida kompyuterlarga texnik xizmat ko‘rsatish bo‘yicha mutaxassislarga xabar qilish lozim.