Mavzu: Organik birikmalar sinflanishi. Organik birikmalarga xos reaksiya turlari Organik birikmalar tarkibiga ko’ra quyidagi sinflarga bo’linadi

Monosaxaridlar

Tarkibida uglerod va vodorod atomlaridan tashqari azot atomi ham bor bo’lgan birikmalarni azot saqlovchi organik birikmalar deyiladi.

Azot saqlovchi organik birikmalar
Nitrobirikmalar
Aromatik
aminlar
Aminokislotalar
Oqsillar
Aminlar

Organik reaksiyalar reaksiyaga kirishuvchi birikmalarning tabiatiga ko’ra 4 guruhga bo’linadi 1.Birikish 2.Ajralish 3.Almashinish 4.Qayta guruxlanish

• Organik molekula tarkibidagi atomlarning boshqa molekula tarkibidagi atomlar bilan almashinishi bilan boradigan reaksiyalarga almashinish reaksiyalari deyiladi.
• CH3- CH2-Br + KOH CH3- CH2-OH + KBr
• FeCl3,t
• C6H6 + Cl2 C6H5Cl + HCl

Qo’shbog’ tutgan ,to’yinmagan organik moddalar tarkibidagi p-bog’ning uzilishi hisobidan atom yoki molekulalarning kiritilishiga birikish reaksiyalari deyiladi.

• Gidrogenlash—vodorodning katalitik birikishi:

CH2= CH2 + H2 CH3--- CH3 etan

• Gidratlanish --- suvning birikishi:
• CH2= CH2 + H2O CH3- CH2- OH
• Gidrogalogenlash–galogenvodorodning birikishi:
• CH3- CH=CH2 + HGal CH3-CH-CH3
• Gal
• Galogenlash—galogenlarning birikishi:
• CH2= CH2 + Br2 CH2Br- CH2Br
• Polimerlanish reaksiyalari-bir xil molekulalarning o’zaro birikishi natijasida yuqori molekulyar birikmalarning hosil bo’lishi.

Bitta organik birikmaning bir necha xil molekula hosil qilib parchalanishiga ajralish reaksiyasi deyiladi.

• Etan molekulasi yuqori temperaturada qizdirilishi natijasida etilen va vodorod molekulasi hosil bo’ladi.

CH3- CH3 CH2= CH2 + H2

• Etilbromidni yuqori temperaturada qizdirilishi natijasida etilen va vodorodbromid hosil bo’ladi