Mavzu: O‘qitish metodlarining tasnifi

Mavzu: O‘qitish metodlarining tasnifi

Reja:

• Ta’lim jarayonida metodlarning pedagogik mohiyati.
• Metodlarning turlari.
• О‘qitish jarayonida qо‘llaniladigan metodlarni turlari.

Metodlarning turlari. Metodlar bir qancha asosiy guruhlardan iborat bо‘lib, ularning har biri о‘z navbatida kichik guruhlar va ularga kiruvchi alohida metodlarga bо‘linadi. О‘quv bilish faoliyatini tashkil qilish va amalga oshirish jarayonini о‘zi uzatish, qabul qilish, anglash, о‘quv axborotlarini esda saqlashni hamda olinadigan bilim va kо‘nikmalarni amaliyotda qо‘llay olishni nazarda tutishni hisobga olsak, birinchi guruh metodlariga sо‘z orqali uzatish va axborotni (informasiyani) eshitish orqali qabul qilish metodlari, og‘zaki metodlar, hikoya, ma’ruza, suhbat va boshqalar; о‘quv axborotini kо‘rgazmali uzatish va kо‘rish orqali qabul qilish metodlari – kо‘rgazmali metodlar; tasviriy, namoyish qilish va boshqalar; о‘quv axborotini amaliy mehnat harakati orqali berish (amaliy metodlar, mashqlar, laboratoriya tajribalari, mehnat harakatlari va boshqalar) kiradi.

Amaliyotda keng qо‘llanayotgan metodlarni, asosan quyidagi uch guruhga ajratish mumkin:

Ta’lim

O‘quv

Ko’rgazmalilik

Amaliy

Og‘zaki

Hikoya

О‘quv

Maktab

Suhbat

Darslik

О‘quv materialini og‘zaki bayon qilish metodi maktab ta’lim mazmunda eng kо‘p qо‘llaniladigan metodlardan biri bо‘lib, mazkur metodga barcha о‘quv predmetlari bо‘yicha barcha sinflarda murojaat qilish mumkin.

Hikoya qilish о‘qituvchi tomonidan yangi о‘tilayotgan mavzuga oid narsa, hodisa va voqealarning yaxlit yoki qismlarga bо‘lib, obrazli tasvirlash yо‘li bilan ixcham, qisqa va izchil bayon qilinishidir (bayon qilish 30-40 daqiqa bо‘lishi mumkin). Hikoya qilish ijtimoiy-gumanitar fanlarni о‘qitishda keng qо‘llaniladi.

Suhbat metodi kо‘pincha savol-javob metodi deb ham yuritiladi. Chunki bu metoda dars о‘tilsa, u asosan savol-javob yо‘sinida olib boriladi. О‘qitish jarayonida о‘rganilayotgan mavzu yuzasidan kirish, asosiy va yakunlovchi suhbatlar ham qо‘llaniladi, shuningdek, о‘quvchilar tomonidan yangi о‘tilgan mavzu qanchalik tushunganlarini tekshirish maqsadida ham suhbat о‘tkaziladi.

Amaliy mashg‘ulotlar:

Mashq

Laboratoriya

Amaliy

О‘qitish jarayonida turli texnologiyalardan foydalanish mumkin. Bularga quyidagilar karadi.

«Aqliy hujum» metodi – о‘qituvchi о‘quvchi egallashi kerak bо‘lgan mavzuni oddiydan – murakkabga tomon bosqichma bosqich loyihalab beradi.

«Tarmoqlar» metodi – о‘quvchi-talabani mantiqiy fikrlash, umumiy fikr doirasini kengaytirish, mustaqil ravishda adabiyotlardan foydalanishni о‘rgatishga qaratilgan.

«3×4» metodi – о‘quvchi-talabalarni erkin fikrlashi, keng doirada turli g‘oyalarni bera olishi, ta’lim jarayonida yakka, kichik guruh holda tahlil etib, xulosa chiqara olishi, ta’rif bera olishiga qaratilgan.

«Blis-о‘yin» metodi – harakatlar ketma-ketligini tо‘g‘ri tashkil etishga, mantiqiy fikrlashga, о‘rganayotgan predmeti asosida kо‘p, xilma-xil fikrlardan, ma’lumotlardan kerakligini tanlab olishni о‘rgatishga qaratilgan.

Ta’lim metodlari oldiga quyidagi asosiy talablar qо‘yiladi:

1. О‘quv materialini о‘rganish yо‘li fikr yuritishning didaktik usullarini, milliy istiqlol g‘oyasiga hamda milliy qadriyatlarga asoslangan axloq, xulq-atvorning irodaviy sifatlarini shakllantirishga olib kelishi kerak.

Shu talab nuqtai nazaridan qaraganda, ta’lim metodi tarbiyalovchi xarakterda bо‘lishi, ya’ni bilimlarni о‘zlarshtirishgagina emas, balki ta’limning tarbiyalovchilik imkoniyatlarini ishga solishga ham yordam berishi kerak.

Ta’lim metodlari oldiga qо‘yiladigan talablardan yana biri bilimlarning asosli va puxta bо‘lishidir. Ta’lim metodlari yaxshi natija beradigan bо‘lishi lozim. О‘qituvchining tushuntirish va о‘quvchilarning о‘zlashtirish usuli rejalashtirilgan yoki mо‘ljallangan natijani berishi kerak.