Mavzu: Optika faniga oid umumiy ma’lumotlar. Yorug’likning to’g’ri chiziq bo’ylab tarqalish, qaytish va sinish qonunlari. Reja

Geometrik optikani asosiy qonunlari.

Qadimdan geometrik optikaning quyidagi 4 ta qonuni ma’lumdir:

1. 
   Yorug’likning to’g’ri chiziq bo’ylab tarqalish qonuni.
   
2. 
   Yorug’lik nurining mustaqillik qonuni.
   
3. 
   Yorug’likning qaytish qonuni.
   
4. 
   Yorug’likning sinish qonuni
   

Yorug’likning to’g’ri chiziq tarqalish qonuni quyidagicha ta’riflanadi. Yorug’lik bir jinsli muhitda to’g’ri chizig’ bo’ylab tarqaladi. Soya va yarim soyalarni hosil bo’lishi ushbu qonunning isbotidir.
Yorug’likning nurlarining mustaqillik qonuni shundan iboratki unchalik kuchli bo’lmagan yorug’lik nurlari bir-biri bilan uchrashganda ular bir-biriga xalaqit bermaydi lekin, nurlar uchrashgan ning yoritilganligi oshadi. Bu qonunni mavjudligini isbotlovchi omil qilib bir vaqtning o’zida inson ko’zi bir nechta buyumlarni ko’rishni aytish mumkin. Chunki turli joylarda joylashgan buyumlardan qaytgan nurlar bir-biriga xalaqit bermasdan inson ko’ziga tushadi va ko’rish sezgisini uyg’otadi, agar turli buyumlardan kelayotgan nurlar bir-biriga xalaqit berganda edi bu buyumlarni biz bir paytda alohida-alohida ko’rmagan bo’lar edik.


Yorug’lik nurining qaytish va sinish qonuni quyidagichadir.
Agar yorug’lik nuri ikkita tiniq muhit chegarasiga tushsa bu nurning bir qismi qaytadi bir qismi sinib ikkinchi muhitga o’tadi.
Qaytgan nur uchun quyidagi ta’rifni aytish mumkin. Tushuvchi nur qaytgan nur va tushish siga o’tkazilgan normal bir tekislikda yotadi. Yorug’likning tushish burchagi qaytish burchagiga teng ya’ni .

Yorug’likning sinish qonuni quyidagicha ta’riflanadi. Tushuvchi nur tushish ga o’tkazilgan normal va singan nur bir tekislikda yotadi.

Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga bo’lgan nisbat ikki muhit uchun o’zgarmas kattalik bo’lib, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan olingan sindirish ko’rsatgichiga tengdir ya’ni

Bu yerda va birinchi va ikkinchi muhitlarning sindirish ko’rsatgichlari.

Yorug’likning to’la ichki qaytish hodisasi.