Mavzu: optik tolada signalning dispersiyasini hisoblash bajardi

O‘zbekiston Respublikasi Informatsion Texnologiyalari va Kommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi

Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti

“Optik aloqa tizimlari” fanidan

5-Amaliy ish

Mavzu: OPTIK TOLADA SIGNALNING DISPERSIYASINI HISOBLASH
Bajardi: 414-18 guruh

Ergashev Iskandar

Tekshirdi: Komilov R

Toshkent 2021

5 – amaliy mashg‘ulot

OPTIK TOLADA SIGNALNING DISPERSIYASINI HISOBLASH
5.1. Mashg‘ulotning maqsadi
Optik tolaning dispersiya parametrlarini o‘rganish, dispersiyani hisoblash ko‘nikmalarini shakllantirish.
5.1-jadval. Topshiriq variantlari

n	Optik tolaning turi	Ltr, km	, mkm	ΔLD, nm	Qiymatlari aniqlanadigan parametrlar
1	2	3	4	5	7
6	pog‘onali, bir modali	70	1,55	0,3	τmat, τtu, τpr, τxr, ΔF

4.1-jadvalni tuzishda quyidagi belgilashlardan foydalanildi: L_tr – trassa, aloqa masofasining uzunligi; λ–uzatiladigan to‘lqin uzunligi; Δλ_LD –LD nurlanish manbaining nurlanishining spektr kengligi; τ_mat – material dispersiyasi; τ_tu – to‘lqin uzatish bilan bog‘liq dispersiya; τ_pr – profil dispersiyasi; τ_xr – xromatik dispersiya; ΔF – optik tolaning o‘tkazish polosasi kengligini.

5.3. Nazorat savollari:
5.3.1. Optik tolada yuz beradigan dispersiya hodisasiga ta’rif bering. Uning qanday turlari mavjud? Natijaviy dispersiya qanday munosabat bilan aniqlanadi?

Optik tolali kabellar bo‘ylab juda ham ko‘plab kanallarni uzoq masofalarga uzatish mumkin, lekin bunday uzatuvlar bir qancha cheklanishlardan holi emas. Aloqa liniyalarida optik tolalarni qo‘llash nuqtai nazaridan oladigan bo‘lsak, signallarni uzatishda cheklanishlardan biri dispersiya hisoblanadi. Dispersiya – spektral muhitda uzatilayotgan impulsni qabul qilgich tomonda vaqt bo‘yicha yoki optik impulsning moda tashkil etuvchilarining yoyilib ketishi, bu esa butun uzunlikdagi optik tola bo‘ylab xarakatlanuvchi uning davomiyligi kengligining oshishga olib keladi.

Liniyaga yuborilgan signal qabul qiluvchi tomoniga o‘zgargan va kengaygan holda yetib boradigan bo‘lsa uzatilayotgan signal qabul qiluvchi tomoniga shunchalik ravishda kengaygan holda yetib boradi (5.1-rasm). Bunday holat dispersiya deb yuritiladi va u optik tola bo‘ylab xarakatlanuvchi impulslarning chastota bo‘yicha tashkil etuvchilarining turli tezlikda xarakatlanishi va yorug‘lik nurlanish manbai spektrining kengligi hisobiga hosil bo‘ladi.

Dispersiya – τ deganda optik kabel bo‘ylab xarakatlanuvchi impulsning kengayishi tushuniladi. Dispersiya qiymati optik kabeldagi optik tolalardan chiqqan va qabul qiluvchi tomonga tushgan impulslar davomiyligi kvadratining ayirmasi orqali aniqlanadi:

(5.6.9)
bu formuladagi t_chiq va t_kir ─ optik kabeldan chiquvchi va optik kabelga kiritiluvchi impulslarning yarim amplituda satxidagi vaqti yoki impuls kengligi.

Dispersiya xolati raqamli signaldagi to‘g‘ri burchakli impulslar ketma-ketligi ma’lum bir uzunlikdagi optik tola bo‘ylab xarakatlanishida impulslar kengayib boradi, natijada ikkita qo‘shni impulslarni bir-biridan ajratib bo‘lmaydi va oxir oqibatda signallar uzatuvida xatoliklar ro‘y beradi. Shunday qilib, dispersiya tolali optik uzatish tizimining o‘tkazish qobiliyati yoki polosa kengligini va aloqa masofasini cheklaydigan asosiy faktorlardan biri bo‘lib hisoblanadi.