Mavzu: Optik faol muhitlar. Yorug'likning muhitdan sochilishi. Molekulyar sochilish. Lyuminessensiya hodisa va uning turlari

Lyuminessensiya hodisa va uning turlari.
Sovuq yorug‘lik beruvchi xilma-xil hodisalar Lyuminessensiya deb ataladi.
Lyuminessensiya
lotincha lyumen
ya’ni yorug‘lik so‘zidan olingan
Lyuminessent nurlanish uncha ko‘p bo‘lmagan lyuminessensiya markazlari - atomlar, molekulalar yoki ionlardan chiqadi. Tashqi sabablar ta’sirida ular uyg‘ongan holatga o‘tadilar, so‘ngra uyg‘ongan markaz pastroq energiya sathiga o‘tishida lyuminessent nurlanish kvantini chiqaradilar
Lyuminessensiya
turlari

• katodolyuminessensiya
• fotolyuminesensiya

xemilyuminessensiya
1.katodolyuminessensiya
Lyuminessensiya uni uyg‘otish usuliga qarab ham turlarga bo‘linadi. Masalan, televizor ekrani kineskop devoriga surkalgan lyuminoforning yorug‘lanishi tufayli o‘ziga tushadigan elektron oqimidan yorug‘lanadi. Bu holda lyuminessensiya markazlarini elektron oqimi uyg‘otadi. XX asr boshida elektron oqimlarini katod nurlar deb atashardi. Shuning uchun lyuminessensiyaning bunday turi katodolyuminessensiya nomini oldi.
2.fotolyuminesensiya
Lampa devoriga lyuminofor surkalgan bo‘lib, ultrabinafsha nurlanish ta’sirida turli rangda nurlanadi. Lyuminoforlar aralashmasi ultrabinafsha nurlanishni yutib, spektrning ko‘rinadigan sohasida nurlaydi va yetarli darajada kunduzgi yorug‘lik spektrini hosil qiladi. Elektromagnit nurlanish tomonidan uyg‘otilgan lyuminessensiyaning bunday xili fotolyuminesensiya deb ataladi.
Ingliz fizigi J.Stoks 1852 yildayoq ushbu qoidani kiritgan edi: lyuminofor chiqaradigan yorug‘lik to‘lqini uzunligi uyg‘otuvchi yorug‘lik to‘lqini uzunligidan katta. Stoks qoidasi yutish polosasining maksimumi lyuminessensiya polosasi maksimumiga nisbatan qisqa to‘lqinlar tomonga siljigan bo‘lishini bildiradi.
Stoks topgan bu qonuniyatni kvant mexanikasi tasavvurlari asosida oddiygina tushuntirish mumkin. Lyuminessensiya markazi E>hv energiyali fotonni yutib, energiya sathiga ko‘tarila olmaydi.

3. xemilyuminessensiya
Ximiyaviy reaksiyalar energiyasi - lyuminessensiyani uyg‘otishning yana bir manbaidir. Tilla qo‘ng‘iz organizmida ximiyaviy energiya 100% ga yaqin katta FIK li yorug‘lik energiyasiga o‘tadi. Bu lyuminessent lampalarnikidan 5 marta kattadir. Bunday xil lyuminessensiya xemilyuminessensiya deb ataladi.