Mavzu: Oltingugurtning kislorodli birikmalari, ularning olinishi, xossalari amaliy ahamiyati. Darsning maqsadi

Javob: 2H₂S+ 2O₂ = 2SO₂ + 2H₂O
III-guruh

Savol: Vodorod sulfid kislorodda yonganda agar kislorod eratli bo‘lmasa reaksiya qanday boradi? (reaksiya tenglamasini yozing)

Javob: 2H₂S+ O₂ = ↓2S + 2H₂O
IV-guruh

Savol: Sulfid ionini aniqlash uchun qaysi moddadan foydalanish mumkin?

Javob: Qo‘rg’oshinnng biron-bir erituvch tuzi (masalan Pb(NO₃)₂)
Har bir guruh ajratilgan vaqt davomida berilgan topshiriqni bajarib bo’lgach, guruhdan bir o’quvchi taqdimot qiladi.

O’qituvchi guruhlar javoblarini to’g’ri yoki noto’g’riligini izohlab, rag‘bat doirachalarini tarqatib, o’tilgan mavzuni yakunlaydi.

3. Yangi mavzu bayoni

Oltingugurtning kislorodli birikmalaridan sulfid angidrid, SO₂, sulfat angidrid SO₃ning xossalari, ularning tabiatda uchrashi, sanoatda olinishi, ularni boshqa birikmalar bilan ta’siri, olinishi haqida ma’lumotlar beriladi.

Oltingugurt (IV)-oksidininh suvdagi eritmasi sulfide kislota bo‘lib, asosli oksidlar, ishqorlar bilan ta’sirlashib sulfite tuzlarini hosil qiladi.
2KOH + SO₂ = K₂SO₃ + H₂O

Vodorod sulfid ta’sirida qaytariladi:

SO₂ + 2H₂S^-2 = 3S⁰ + 2H₂O

S⁺⁴ +4^e- → oksidlovchi (qaytariladi)

S^-2 – 2^e- → qaytariluvchi (oksidlanadi)
Sulfit kislota beqaror ikki negizli kislota bo‘lib, ikki bosqichda dissosiyalanadi:

H₂SO₃ ↔ H⁺ + HSO^-₃

HSO^-₃ ↔ H ⁺ + SO^-2₃
Sulfit kislota beqaror bo’lsada, sulfitlar ancha barqaror moddalardir. Sulfatlarni olish uchun asoslarga yoki karbonatlarga sulfite angidrid ta’sir ettiriladi:
Ba (OH)₂ + SO₂ = BaSO₃ + H₂O

Oltingugurt (VI)-oksidining oltingugurtning yuqori oksidi bo‘lib, suv bilan oson reaksiyaga kirishib, sulfat kislotani hosil qiladi.

2SO₂ + O₂ ↔ 2SO₃ + Q
Bu reaksiya faqat katalizator ishtirokida boradigan qaytar reaksiyadir. Reaksiyani o‘ng tomonga siljitish uchun bosimni oshirish, haroratni kamaytirish (450⁰C ga qadar) va reaksiya xomashyolaridan biri, masalan, kislorodning konsentrasiyasini ko‘paytirish kerak. SO₃ kislotali oksidlarning barcha xossalarini beradi. U kuchli oksidlovchi.
4. O‘tilgan mavzuni mustahkamlash yuzasidan savol va topshiriqlar.

I guruhga

Savol: Oltingugurt (IV)-oksidining suv bilan reaksiyasi natijasida qaysi birikma hosil bo‘ladi?

( reaksiya tenglamasini yozing)

Javob: sulfit kislota SO₂ + H₂O ↔ H₂SO₃
II guruhga

Savol: Laboratoriya sharoitida oltingugurt (IV)-oksidi qanday reaksiya tenglamasi asosida olinadi?

Javob: Cu + 2H₂SO_{4 (kons)} = CuSO₄ + SO₂↑ + 2H₂O
III guruhga

Savol: Oltingugurt (VI)-oksidining suv bilan reaksiyasi natijasida qaysi birikma hosil bo‘ladi?

( reaksiya tenglamasini yozing)

Javob: sulfat kislota SO₃ + H₂O = H₂SO₄

IV guruhga

Savol: Oltingugurt (VI)-oksidi konsentrlangan sulfat kislotada qanday eriydi va bunda qaysi modda hosil bo‘ladi?

Javob: Oltingugurt (VI)-oksidi konsentrlangan sulfat kislotada yaxshi eriydi va bunda oleum – H₂SO₄ ∙ nSO₃ hosil bo‘ladi.
Har bir guruh ajratilgan vaqt davomida berilgan topshiriqni bajarib bo’lgach, guruhdan bir o’quvchi taqdimot qiladi. O’qituvchi guruhlar javoblarini to’g’ri yoki noto’g’riligini izohlab, rag‘bat doirachalarini tarqatib, ularni baholaydi.
5.Sardorlar bellashuvi:

I guruh sardoriga

1. Safg’ish-yashil rangli, o ‘tkir xidli, bo ‘g’uvchi zaharli gaz. U havodan 2,5 marta og’ir. Bu ta’rif qaysi moddaga tegishli?

Javob: xlor

II guruh sardoriga

Savol: Natriy karbonat tuzi eritmasiga fenolftalein indikatoridan ta’sir ettirilsa eritma qanday rangga kiradi?

Javob: To‘q qizil

III guruh sardoriga

Savol: Natriy karbonat tuzi eritmasiga metal zarg’aldog’ indikatoridan ta’sir ettirilsa eritma qanday rangga kiradi?

Javob: sariq.

IV guruh sardoriga

Savol: U tabiatda sariq rangli qattiq kristall holatda uchraydi, suvda erimaydi, xo‘llanmaydi. Issiqlik va elektr tokini yomon o ‘tkazadi. Ta’rif qaysi element haqida?

Javob: Oltingugurt

Har bir guruh sardoriga berilgan tezkor savolni javobi olingach, o’qituvchi ular javoblarini to’g’ri yoki noto’g’riligini izohlab, ularni baholaydi.

6.Guruhlar olgan ballarni hisoblash.

Dаrs yakunidа dаrsdа fаоl qаtnаshgаn o‘quvchilаr ichidаn “Eng bilimdоn o’quvchi”, “Eng fаоl o‘quvchi”, “Eng zukkо o‘quvchilаr” tаnlаb, аlоhidа rаg‘bаtlаntirilаdi. To‘plagan ballariga qarab g‘olib guruh aniqlanadi.

8. Uyga vazifa:

1. O oltingugurt oksidlarining xossalari

2. Quyidagi o ‘zgarishlarni amalgam oshirish uchun zarur reaksiya tenglamalarini yozing

Na₂SO₃ → SO₂ → S → FeS → H₂S → SO₂ → Na₂SO₃