Мавзу: Oltin tarkibli rudalarini gravitatsiya usulida boyitishning texnologik sxemasini tanlash va hisoblash. 11-18 ФҚБ гуруҳи талабаси: Bozorov m раҳбар: Муродов И. Н навоий – 2021 й. Навоий кон металлургия комбинати

3.2.3. Инсон организмига таъсир даражасига қараб зарарли моддаларнинг синфланиши

Зарарли модда – бу инсон организми билан таъсирлашганда ишлаб чиқариш жароҳатлари, касбий касалликлар ёки иш вақтида ва бошқа яшаш даврида, шунингдек келажак авлод организмида ўзгаришга сабаб бўладиган моддалар.

Санитар нормалар орқали зарарли моддаларинг иш зонаси ҳавосидаги руҳсат этилган миқдори (ПДК) тасдиқланган. ПДК уларнинг максимал руҳсат этилган миқдори бўлиб ҳисобланади ва уларни оширишга йўл қўйилмайди.
Оҳак кукун ҳолатида шиллиқ қаватларни қўзғатади, натижада, аксириш ва йўтални келтириб чиқаради. Сўндирилмаган оҳак терига тушганда куйишади. Ҳимоя воситаси сифатида респиратор, ҳимоя кўзойнагидан фойдаланишади. ПДК 6 мг/м^з ни ташкил этади.
Сулфидлар (натрий сулфиди) ичкарига тушганида овқат ҳазм қилиш йўлида водоров олтингугурт ҳосил қилиш ҳисобига организмни заҳарлайди. Сулфид эритмалари, қўл терисига таъсир қилганида ёрилишлар ҳосил қилади, бўғим қисмларида кичик ярялар ҳосил бўлади ва суякни юмшоқ қилиб қўяди. Натрий сулфиди бўлакларининг кўзга тушиши ёки сачраб кетиши жуда хавфли. Унинг ПДК си 10 мг/м³. Ҳимоя воситалари сифатида резина қўлқоплар, Г типидаги қўзойнак, В маркали газдан ҳимоялаш воситасидан фойдаланилади.
Зарарли моддалар билан ишлайдиган ҳамма ходимлар хавфсизлик қоидаларига ўқитилиши ва зарарли моддаларнинг дастлабки таъсир белгиларини билишлари зарур. Шунингдек, ўзига ва бир бирига биринчи ёрдам кўрсата олишлари керак. Моддаларнинг концентрацияси юқори бўлган атмосферада ёлғиз ишлаш тақиқланади.
Ишлаб-чиқариш чанглари билан кураш меҳнат гигиенасининг энг асосий вазифаларидан биридир, чунки чанглар кўпчилик ишчиларга таъсир қилиши мумкин. Чанг асосий ишлаб-чикариш зарарли фактори бўлиб ҳисобланади. Чангни ютиш ўзига хос касалликларга (пневмокониоз) олиб келиши мумкин. Ларингит, бронхит, пневмония ва тери касалликларининг келиб чиқишига имкон яратади. Маълум шароитларда чанглар портлашига ҳам олиб келиши мумкин. Чангдан индивидуал ҳимоя воситаси сифатида респираторлар, кўзойнаклар ва чангга қарши махсус кийимлардан фойдаланидади.