Мавзу: Оилада тиббий маданият тушунчаси ва уни ташкил килишда ёш болаларга энага ва кексаларни парвариш килувчи мутахассиснинг вазифалари. Ёш болаларга энага ва кексаларни парвариш килувчи мутахассиснинг этика ва деонтологияси


Мавзу:Ошкозон яра касаллигида биринчи ёрдам кўрсатиш



Download 16,14 Mb.
bet54/62
Sana06.07.2022
Hajmi16,14 Mb.
#749962
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   62
Bog'liq
Уй хамшираси ишчи дастур 777

Мавзу:Ошкозон яра касаллигида биринчи ёрдам кўрсатиш.
ОВКАТ ХАЗМ КИЛИIII СИСТЕМАСИ Овкат хазм килишда иштирок этувчи аъзолар меъда-ичак йўли деган умумий ном билан аталади. У оғиздан орқа чиқарув тешигигача бўлган най бўлиб, у ерда овқат хазм бўлади, унинг таркибидаги углевод, ёг, оксид, туз ва витаминлар хамда сув организмда сурилади. Овқат — бу организм ўз функцияларини бажариш учун зарур бўлган ёкилғидир. Организм хаёт фаолиятининг турли хил жараёни овкат билан келувчи энергия сарфлашни талаб қилади. Бироқ аввал овкат организм ҳазм қила оладиган таркибий кисмларга бўлиниши лозим. Бу масалани овқат ҳазм қилиш системаси бажаради. Овқат хазм килиш оғиз бўшлиғидан бошланади. Тишлар овқатни эзиб, чайнагунча, уни юмшатиш ва қўллаш учун оғизга сўлак келади. Сўлак тил ости ва устида жойлашган сулак безларида пайдо бўлади. Катта сўлак бези ташқи эшитиш йўли олд томонида жойлашган бўлиб, безнинг чиқариш йўли оғиз бўшлиғида очилади. Сўлак таркибида овқат углеводларини организм томонидан енгил ҳазм қилувчи шакарга майдалайдиган фермент мавжуд. Тил овкатга ютиш учун кулай юмшоқ луқма шаклини бериб овкатни оғизнинг ичига кўчиради. Тил ва ҳалкум мускуллари овкат ва сулак аралашмаси (овқат луқмаси)ни кизилўнгачга хайдайди, ундан овқат меъдага тушади. Перистальтик қисқариш натижасида овқат қизилўнгач бўйича пастга ўтади. Қизилўнгач деворида жойлашган мускуллар бир вактнинг ўзида қисилиб, овкат лукмасини пастга итаради. Қизилўнгач девори қизилўнгач устини нам қиладиган шилимшиқ ажратувчи жуда кўп майда безлар билан қопланган. Овқат кизилўнгач олдида жойлашган трахеяга тушмаслиги учун хиқилдокда кичик тил бўлади. Овкат ютилганда кичик тил хиқилдоққа кириш йўлини ёпиб кўяди. Овқат луқмаси меъдага тушади. Овқат меъдага тушгандан сўнг, меъда мускуллари ишга тушиб, овқат луқмасини меъда шираси билан аралаштиради. Меъда девори мускуллари меъдада овкат бор-йўклигидан қатъи назар 1 дақиқада 3 марта қисқаради. Буш меъданинг мускул қисқаришлари ёкимсиз бўлади. Меъдага сифатсиз овкат тушганда меъда перистальтикаси тезлашади ва бу ҳолат кўнгил айниш ва қусишга олиб келади. Хазм қилиш шираси овқат таркибидаги оқсилни майдалайди, у бактерияларни ўлдирувчи кислотага эга. Меъданинг хазм қилиш безлари кўп шилимшиқ ва бошқа моддадарни ажратиб чиқаради. Улар меъда шираси меъданинг ўзини хазм 1-оғиз бўшлиғи; 2-ҳалқум; 3- хикилдоқ; 4-трахея; 5- кизилунгач; 6-меъда; 7- жигар; 8-ингичка ичак; 9- тўғри ичак. - Овқат луқмаси Кичик тил Кизилунгач 101 килишга йул куймайдиган химоя кдватини ташкил килади. Баъзида меъданинг ҳимоя қаватини ташкил қилувчи тўқималар шикастланиб, жарохат пайдо бўлади ва у оркали меъда шираси меъда деворини емириши мумкин. Кўп ҳолларда бу ҳол меъданинг очик жарохати ёки ярасига олиб келади. Яра кўп миқдордаги алкоголь, аччиқ овқат, кофенинг кўзғатувчан таъсирида хам пайдо бўлиши мумкин. Меъдада аралаштирилган ва меъда шираси билан ишланган овқат химус деб номланади. Меъданинг пастки қисмидаги тешик оркали химус ингичка ичакнинг бошланғич бўлинмаси — ўн икки бармоқ ичакка итарилади. Меъдадаги овкат 3— 6 соатда химусга айланади, у ичакка тушиши учун яна 1 соат кетади. Ингичка ичак ўн икки бармоқ оч ичак ва ёнбош ичаклардан иборат. Айнан шу ерда овқат ҳазм қилиш жараёни рўй беради. Ингичка ичак бўшлиғига меъда ости безлари ферментлари ва ўт пуфагидан ўт (сафро) клиб тушади. Овкатни майдалашга 17 та фермент ёрдам беради. Улар овкатни ичак деворидан осон утувчи (сурилувчи) майда заррачаларга парчалаб уларни кон ва лимфатик томирлар тизимига утказади. Ичак дефорлари силлик булмайди, улар куп микдордаги тукчалар билан копланган. Шу тукчалар сабаб булиб, ичак деворининг устки майдони катталашади, овкат моддалари эса енгил ва тулик хазм булади. Меъда ости бези оксид, ёг ва углеводларни хазм килишга ёрдам берадиган панкреатин ширасини ишлаб чикаради. Бу шира ун икки бармок ичакка чикарувчи йул оркали тушади. Жигар — инсон организмининг энг йирик ток аъзосидир. Жигар ёгларни хазм килиш учун зарур булган ут (сафро)ни хосил килади. Ут жигарнинг ут йуллари ва ут пуфаги йулини бириктирувчи йул оркали ун икки бармок ичакка тушади. Ут пуфаги — бу ут тупланадиган резервуар. Ут таркибида хазм килиш учун зарур ут пигментлари булган сарик-яшил суюкдикдир. Ут конга тушганда сарикдик юзага келади. Хазм булмаган овкат суюк холида ингичка ичакдан йутон ичакка утади, бу ерда сувнинг куп микдори оркага сурилади. Колган овкат кисмлари тугри ичакка пастга харакатланади ва у ерда нажас холда орка чикарув тешигидан чикмагунча ушланиб туради. Чикиндилар таркибига бактериялар, ичак копламаларининг улган хужайралари ут пигментлари ҳам киради. Овкатнинг ичак буйича харакатланиши 8 соатдан 24 соатгача давом этиши мумкин. 1~кизилунгач; 2—жигар; 3—ут пуфаги; 4—ун икки бармок ичак; 5—ингичка ичак; 6—гардишли ичакнинг кщорига йуналган булинмаси; 7— куричак; 8—аппендикуляр усимта; 9~меъда; 10—кундаланггардишли ичак; 11—гардиш.ш ичакнинг пастга йуналган булинмаси; 12— сигмасимон ичак; 13—тугри ичак. Жигар булаги кесиб курсатилга








Меъдани ювиш Максад: меъдадан токсик моддаларни чикдриш. Кўрсатмалар: дори препратлари катта дозада кабул килинганда, сифатсиз овкат, алкоголь, кузикорин ва бошқа токсик моддалар билан захдрланганда. Монелик доллар и: к.изилунгач ва меъданинг шиллиқ кавати куйиши ва яралари, кизилунгач ёки меъдадан кон кетиши. Тайёргарлик: бемор хушида булганда анча рухий кийинчиликларни тугдирадиган муолажанинг моҳиятини тушунтиринг. Жихозлар: йугон меъда зонди, шиша найча, резинали найча, 1 л сгнимлаги воронка, челақ кружка, фартуқ кулкоп, 10—12 л сув. Муолажа ёрдамчи билан бажарилади. Беморнинг холати: стулда утириб (бемор хушидан кетмаган). Бажарилиши: 1. Бемор хам, узингиз хам фартук кийинг, беморни стулга утказинг, оёклари орасига челак куйинг; ечиладиган тиш протезларини олиб куйинг. Зонд киритилиши лозим булган масофани аникданг (беморнинг буйи минус 100 см), кулкопни кийинг. 2. Беморнинг оркасига ёки ён томонига туринг, огзини очиб, бурун оркали чукур нафас олишии илтимос килинг ва сув билан хулланган зондни тил илдизигача киритинг; беморга бир неча ютиш харакатларини килишни таклиф килинг ва шу вактда зондни меъдага 45— 60 см белгисигача киритинг (буни секин килиш лозим, чунки тез киритилганда зонд айланиб колиши мумкин). Зонд киритилганда бемор йуталиб, бугилиб колса, юзи кукимти р рангг а кирса , зондн и зудлик билан олиб ташланг — бунда зонд кизилунгачга эмас, трахеяга тушган булади. 3. Зондни керакли белгигача олиб бориб, воронкани улаб куйинг ва беморнинг тиззасигача туширинг, ундан меъда суви ажралиб чика бошлайди, бу зонднинг тугри киритилганидан далолат беради (меъда суви чикмаса, зондни оркага ёки олдинга суриб холатини узгартиринг). 4. Воронкани беморнин г тиззаси даражасид а сад энгаштирилган холда ушлаб унга 1 л сув куйинг (сув харорати 37°С), сунгра воронка секинлик билан тепага кутарилади. Сув сатхи воронканинг ингичка кисмига етганда уни аввалг и холатиг а кайтариб , меъда суви билан тулдиринг. 5. Воронкадаги суюкдикни челакка тукинг ва 4-банддаги харакатларни сув тоза булмагунча давом эттиринг. 6. Ювиш тугагандан сунг воронкани ажратиб олинг, зондни меъдадан ҳ. 7 чикаринг, зондни ва воронкани юкумсизлантириш эритмасига солиб куйинг, кулкопни ечинг, кулингизни ювинг, беморни урнига олиб бориб ётишига ёрдам беринг. Беморнинг ҳолати: ётиб (бемор хушсиз). Бажарилиши: 1. Бемор хушсиз булганда, унда йутал ва халкум рефлекслари булмаганда, трахея интубақиясини килиш зарур, буни факат врач ёки фельдшер амалга оширади. Рефлекслар сакданган булса, меъда суюктиги ва ювиш массалари нафас йулларига тушмаслиги учун бемор ёнбошлаб ёткизилади (ёки боши ён томонга энгаштирилади). 2. Фартук ёки клеёнка билан урин ва кийим ёпилади. 3. Беморнинг боши сад оркага энгаштирилиб, илдиз тишлар орасига огиз кенгайтиргич киритилади. 109 4. Чап кулда шпатель билан тил илдизи босилади, унг кул билан эса зонд халкумнинг оркд девори буйича белгигача киритилади. 5. Воронка OFH3 сатхидан пастга ва ю ко рига алмаштирилиб, муолажа бажарилади (3—6-бандларга Каран г). Баъзи колларда меъда бурун оркали киритилган ингичка зонд билан ювилади: зонд билан бирлаштирилган Жане шприқи ёрдамида меъдага сув киритилади, сунгра ундан сув тортиб олинади, шприқнинг холати узгартирилмайди. Ёш боланинг меъдаси ювилганда, уни йургаклаб ёнбошга ёткизилади, катта ёшдаги болалар ёрдамчининг тиззасига утказилади ва у боланинг бошини ушлаб туради. Меъдагача булган масофа каншардан киндиккача булган масофага тенг. Меъда 0,5 фоизли ичимлик сода эритмаси билан ювилади. Зарур холларда тахлил учун чиккан сувларнинг биринчи




Download 16,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish