Mavzu: o qsillarning xossalari

NH

2

  gruppani ko’rsatuvchi  amino so’zini qo’shib o’qish bilan  xosil qilinadi. 

                     

      

α                               

ß  

   

 

                     CH

3

—CH—COOH   

NH

2

-CH

2

-CH

2

-COOH 

 

 

                                 NH

2

 

                 

α

  -aminopropion kislota 

                   

ß

 - aminopropion kislota 

 

 Sistematik  nomenklaturasi  (XUN)  ko’ra  kislota  molekulasining  aminogruppa 

saqlagan  CH-  gruppasiga  amino  so’zini  qo’shib  o’qib  uglerod  atomlari  nomlari  bilan 

ko’rsatiladi: 

                         

 

 

 

 

           CH

3

 

 

 CH

3

—CH-COOH   

 

CH

3

—C--COOH   

 

 

 

 NH

2

   

 

 

 

            NH

2

 

      2- aminopropan                     2- metil 2- aminopropan 

                 kislota 

                                  kislota 

 

PEPTIDLAR VA OQSIL 

---

 Peptidlar  deb,  oqsillar  asosini  tashkil  etuvchi  ikki  yoki    undan  ortiq 

aminokislotalarni polikondensatlanish natijasida xosil bo’lgan moddalarga aytiladi. 

Xar  qanday  peptidlar  molekulalar  uchun  zanjirdan  tashkil  topib  ikki  uchga  ega, 

birinchi uchi amino gruppa - NH

2

 xisobiga azot bilan tugaydi, ikkinchi uchi esa karboksil 

gruppa - COOH xisobiga uglerod - C bilan tugaydi. 

 Pentidlarning  nomi  ularni  tashkil  etgan  aminokislotalarni  nomidan  kelib  chiqib 

aminogruppadan  boshlangan  aminokislotalarning  nomlaridan  "ni"  qo’shimchasi  o’rniga 

"il"  qo’shimchasi  qo’shib  o’qilib  xosil  bo’lgan  nomlarga  oxirgi  karboksil  gruppa  bilan 

nomlangan aminokislota nomiga qo’shib o’qish bilan xosil bo’ladi. 

Masalan: 

NH

2

 – CH

2

 – C – NH – CH

2

 – C – NH –CH

2 

– COOH 

 

                       O                         O 

                  glitsin 

                  glitsil                      

glitsin 

 

 Demak,  oqsillar  a  -  aminokislotalarning  qoldiqlaridan  tashkil  topgan  yuqori 

molekulyar murakkab organik birikmalardir. 

 

Amaliy qism. 

1-tajriba. Mochevina nitrat tuzini olish. 

Probirkaga  mochevinaning  konsentrlangan  eritmasidan  1-2  ml  quyib,  konsentrlangan 

nitrat  kislotadan  biroz  qo’shganda  mochevina  nitrat  tuzining  cho’kmaga  tushishini 

kuzating. 

2-tajriba. Oqsilga nitrat kislotaning ta’siri. 

Probirkaga  2  ml  tuxum  oqsili    eritmasidan  oling.  Ustiga  2-3  tomchi  kons.  nitrat 

kislota eritmasidan tomizing.Oq cho’kma hosil bo’lishini kuzating. Cho’kmali probirkani 

qizdiring. Cho’kma rangining sariq ranga o’zgarishini kuzating. Aralashmani sovuting va 

ehtiyotlik  bilan  tomchilatib    kons.  ammiak  eritmasidan  cho’kmaning  rangi  g’ishtin 

rangga o’tguncha tomizing. Kuzatilgan hodisalarni izohlang. 

 

3-tajriba. Oqsilning Biuret reaksiyasi. 

Tuxum oqsili eritmasidan probirkaga 2 ml oling. Unga 2 ml 20 % li o’yuvchi ishqor 

eritmasidan  va  bir  necha  tomchi  suyultirilgan  mis  (II)  –sulfat  eritmasidan  qo’ying. 

Olingan  aralashmani  qizdiring  va  o’ziga  xos  ko’k  rangga  bo’yalishini  kuzating. 

Kuzatilgan hodisani izohlang. 

 

Mustaqil ishlash  uchun savollar. 

1. Qanday organik birikmalarga aminokislotalar deb ataladi? 

3. Aminokislotalar qanday  xossalarga ega? 

4.Qanday bog’ga peptid bog’ deyiladi?