Mavzu: Nosir Fozilov qissalarida o`smirlar obrazi N. Fozilov hayoti va ijodi haqida ma’lumot

Lug’atda yo’q degani tilda yo’q degani emas
Asar yozish jarayonida eski o’zbek tilidagi “jigi”, “murt”, “urt”, “yulun” singari so’zlardan foydalanishga to’g’ri keladi. Shunday paytlar ba’zan ayolim bilan tortishamiz. U “Bu so’z adabiy tilda, izohli lug’atlarimizda yo’q”, deydi. Endi, qanaqa qilib isbot qilasiz. Lekin garchi odamlarning yodidan ko’tarilgan eski o’zbek tilidagi o’shanday so’zlar hozirgi adabiy tilimizda, yangi lug’atlarimizda bo’lmasa-da, ularni qo’rqmasdan, dadillik bilan adabiyotga, adabiy asarlarga kiritaverish kerak. Bu so’zlar lug’atlarimizda, adabiy tilimizda yo’q deb muomaladan chiqarib tashlayversak, tilimiz kambag’al bo’lib qoladi. Bu so’zlar sekin-sekin lug’atlarga ham kiradi. Til mana shular orqali boyiydi-da. Vaholanki, bizning til boyligimiz ortiq bo’lsa bordir, hech qaysi xalqnikidan kam emas. Masalan, tilimizda “opa”, “xola”, “egachi”, “amma” kabi so’zlarimizni olaylik. Tojik birodarlarimiz bularni yoppasiga “Xohar” deb qo’ya qoladi. Ruslar esa “jiyan”, “amakivachcha”, “bo’la”ni “plemyannik” deydi-qo’yadi.
Toshpo’lat Hamidning “do’lop”i
Tilni sheva so’zlari hisobiga ham boyitish mumkin. Masalan, Surxondaryo elining o’z shevasi bor, o’z atamalari bor. Deylik, o’sha yerlik yozuvchi asarida shevasidagi go’zal so’zlardan foydalandi. Tanqidchilar “Sen tushunarsiz so’zdan foydalanding, bu so’z adabiy tilda yo’q”, deya “urishishi” kerak emas. Agar o’sha so’z foydali bo’lsa, izoh berish kerak. Natijada adabiy til yana bitta yangi so’z bilan boyiydi. Hech bo’lmaganda, tilimizdagi bor so’zning boshqa ma’nodoshi paydo bo’ladi.
Buxoroda Toshpo’lat Hamid degan yaxshi shoir o’rtog’im bor edi. U “Ha, do’lop qilib yuribsanmi?” derdi. Men esa “Do’lop”ing nimasi?” deyman. Keyin bilsam, bu so’z Buxoroda “to’polon” ma’nosida ishlatilarkan. “Do’lop” so’zi “To’polon”ning yana bir ma’nodoshi bo’lib adabiy tilimizga, imlo va izohli lug’atlarimizga kirsa, buning nimasi yomon!?
Men ham ba’zida tug’ilgan joyim – Turkistonimdagi so’zlardan foydalanaman. Buni kimdir qabul qilsa, boshqa birov inkor etadi. Bahsda haqiqat tug’iladi.