Mavzu: Nol bilan tugagan sonlarga ko`paytirish. Ta'limiy: Sonni ko'paytmaga ko'paytirish qoidalari bilan tanishtirish va nol bilan tugaydigan sonlarga ko'paytirishni o'rganishga tayyorgarlikni boshlash

: □ = □ sxema bo'yicha ifoda tuzib yechadilar.

563-masala. Birinchi masalani o'qing. Uni jadval ko'rinishida qisqacha yozamiz. Ikkinchi masalani o'qing. Uni jadval ko'rinishida qisqacha yozamiz:

	Bankaning massasi	Bankalar soni	Hamma bankalar massasi
Olcha Olma	? bir xil ?	8 ta 10 ta	? ?,4 kg ortiq

Bankaning massasi	Bankalar soni	Hamma bankalar massasi
? bir xil ?	? ?,2 ta ortiq	16 kg 20kjg

Ikkala jadvalga qarang. Ayting-chi, bu yerda qaysi kattalik o'zgarmayapti? Bankalar soni birinchi va ikkinchi masalalarda qanday o'zgarmoqda? Bu masalalarda murabboning jami mas­sasi qanday o'zgarmoqda?

Bu masalalarni yechamiz:

1. 10 - 8 = 2 (bankalar) 1) 20-16 = 4 (kg)

   
   

2. 4 : 2 = 2 (kg) 2) 4 : 2 = 2 (kg)

   
   

3. 2 • 10 = 20 (kg) 3) 20 : 2 = 10 (banka)

   
   

4)2• 8 = 16 (kg) 4) 16 : 2 = 8 (banka).

Javob: 20 kg, 16 kg. Javob: 10 banka, 8 banka.

565-misol doskada va daftarda bajariladi.

9583:7= 20364:3= 100040-3805 x 8= V. Baholash. Darsdagi faolligiga qarab o'quv­chilar baholanadi.

VI. Uyga vazifa berish.566-567 - misol va masala

MRO`TIBO`________________

Sana. Mavzu: Guruhlash qonuni Ta'limiy: ko 'paytirishning asosiy xossalari haqidagi bilimlarni mustahkamlash; nuqtaning koordinatasi bilan tanishtirish. Tarbiyaviy: Mehnatsevarlik ruhida tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi: fikrlash ko'nikmalarini shakllantirish.

Metod: Suhbat, tushuntirish, mustaqil ish.

Jihoz: Darslik, tarqatma materiallar, mavzuga doir plakatlar.

Darsning borishi.

Dars elementlari	I	II	III	IV	V	VI
Davomiyligi	3	7	14	15	5	1

I.Tashkiliy qism.

O'quvchilar davomati aniqlanadi.

Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.

II.Uy vazifasini tekshirish. Daftarlari ko`rib chiqiladi. Daftarlar almashtiriladi.

III. Yangi mavzu bayoni.

Doskaga rasmli jadval ilib qo'yilgan . Siz masala matnini o'qib berasiz: «Bayramda bolalar bog'chasiga turli rangli sharlar olib kelishdi. Sharlar juft-juft qilib bog'langan. Bog'chaga hammasi bo'lib qancha shar olib kelingan?» bolalar bog'chasiga qancha shar olib kelinganligini turli usullar bilan hisoblashimiz mumkin.

I yechish usuli

1.Har bir qatorda 2 • 4 ta (shar).

2.Hamma qatorlarda (2 • 4) • 3 = 8 • 3 = 24 ta

II yechish usuli

1.Hamma qatorlarda necha juft shar bor? 4•3 = 12 2.12 juftlikda hammasi bo'lib qancha shar bor?

2• (4•3) = 2•12 = 24 ta

Endi (2 •4) • 3 va 2 • (4 • 3) yechimlarni taqqoslang. Nega natija bir xil chiqdi?

Endi 568- misol batafsil ko'rib chiqiladi, qoida o'qiladi. 569- misoldagi ko'paytma qanday

bajarilganligini o'quvchilar tushuntiradilar.

570- misol doskada va daftarlarda bajariladi.

O'quvchilar ko'paytuvchilarni guruhlarga birlashtirilishini (ko'paytuvchilarning guruhlanishini) batafsil tushuntiradilar. Masalan, 40•5•9•7 ni hisoblash kerak. Bu yerda 40 ni 5 ga va 9 ni 7 ga ko'paytirish qulayroqdir. 200 • 63 hosil bo'ladi. 63 ni 2 ga ko'paytirilsa, 126 hosil bo'ladi, o'ngdan ikkita nol yozamiz, 12 600 hosil bo'ladi. Yozilishi: 40 • 5 • 9 • 7 = (40 • 5) • (9 • 7) =

= 200 • 63 = 12 600.

IV.Mustahkamlash. Bolalar 571-masalani o'qib, uni tahlil qiladilar (4, 6, 9600 sonlari nimani bildiradi? Masalaning hech bo'lmaganda bitta savoliga javob berish mumkinmi? Nega mumkin emas?). Shundan so'ng, uni amallar bo'yicha yechadilar.

1)4 + 6=10 (jami bo'laklar).

2. 9600 : 10 = 960 (so'm) - 1 ta bo'lak narxi.

   
   

3. 960 • 4 = 3840 (so'm) - oq ip bahosi.

   
   

4. 960 • 6 = 5760 (so'm) — havorang ip bahosi. Yechimning to'g'riligini ushbu sxema bo'yicha tekshiramiz: □ + □ = 9600 (so'm).

   
   

V. Baholash. Darsdagi faolligiga qarab o'quv­chilar baholanadi.

VI. Uyga vazifa berish.574-575 - misol va masala

MRO`TIBO`________________

Sana.

Mavzu: Masala ,misolar yechish Ta'limiy: : Masala ,misolar yechish malakalarini mustahkamlash.

Tarbiyaviy: Odobli bo`lishga undash.

Rivojlantiruvchi: fikrlash ko'nikmalarini shakllantirish.

Metod: Suhbat, tushuntirish, mustaqil ish.

Jihoz: Darslik, tarqatma materiallar, mavzuga doir plakatlar.

Darsning borishi.

Dars elementlari	I	II	III	IV	V	VI
Davomiyligi	3	7	14	15	5	1

I.Tashkiliy qism.

O'quvchilar davomati aniqlanadi.

Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.

II.Uy vazifasini tekshirish. Daftarlari ko`rib chiqiladi. Daftarlar almashtiriladi.

III. Masalalar yechish. 576-masala og`zaki yechiladi.

Ikki shahardan bir-biriga qarab bir vaqtda ikki veiosipedchi yo'lga chiqdi. Uchrashguncha birinchisi 24 km, ikkinchisi esa 2 marta ko'p masofani bosib o'tdi. Quyidagi ifodalar nimani bildiradi? 1)24-2 2)24-2 + 24 3)24-2-24

577-masala sharti yuzasidan savol-javob o`tkaziladi.

Bir do'konga 18 yashik, ikkinchisiga shunday 15 yashik sabzavot keltiriidi. Ikkinchi do'konga birinchisiga qaraganda 24 kg kam sabzavot keltiriidi. Har qaysi do'konga necha kilogrammdan sabzavot keltirilgan?

Yechilishi: 18-15=3 (yashik)

24:3=8(kg)

18x8=144(kg)

15x8=120(kg)

Javob: Har qaysi do'konga 144 va 120 kilogrammdan sabzavot keltirilgan.

579-misol.Doskada va daftarda bajariladi.

36016:2+50045:5= 8016:8-816:8=

1327 x 4+1027 x 6= 407 x 5-9018:9=

580- mashqni bajarishda bolalarning javoblari bunday bo'­lishi kerak: A nuqta 5 koordinataga ega, uning yozilishi A(5); E nuqta 9 koordinataga ega, uning yozilishi E(9); K nuqta 11 koordinataga ega, uning yozilishi K(11).

V. Baholash. Darsdagi faolligiga qarab o'quv­chilar baholanadi.
VI. Uyga vazifa berish. 582-583- misol va masala
MRO`TIBO`________________
Sana

Mavzu:11-nazorat ishi. Ta'limiy:O`quvchilar bilimini baholash.

Tarbiyaviy: Odobli bo`lishga undash.

Rivojlantiruvchi: fikrlash ko'nikmalarini shakllantirish.

Metod: Suhbat, tushuntirish, mustaqil ish.

Jihoz: Darslik, tarqatma materiallar, mavzuga doir plakatlar.

Darsning borishi.

Dars elementlari	I	II	III	IV	V	VI
Davomiyligi	3	7	14	15	5	1

I.Tashkiliy qism.

O'quvchilar davomati aniqlanadi.

Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.

II.Uy vazifasini tekshirish. Daftarlari ko`rib chiqiladi. Daftarlar almashtiriladi.

III. Nazorat ishi bayoni.Nazorat daftarlari tarqatiladi.Sana va mavzu yoziadi.

I variant

1.Amallarni bajaring.

540:9+8100:9+3600:100=

2.Tenglamalarni yeching.

20 x X +190=250 X +112347=200000

20 x X=250-190 X =200000-112347

X=60:20 X=87653

X=3 87653+112347=200000

30 x 3+190=250

3.Masala

Dehqon 920sr hosil yeg`ib oldi.Hosilning 370 sr suli 240sr arpa qolgani esa bug`doy.Bug`doy hosili arpa hosilidan qancha ortiq?

II variant

1.Amallarni bajaring.

3200:100+300:10+270000+1000=

2.Tenglamalarni yeching.

150+ X x 30=6300 X-1237=15688

3.Masala

Durodgor jami 12 dona deraza yasadi.Uning uchtasini o`z ehtiyoji uchun ishlatib,qolganini 15256 so`mdan sotdi.Duradgor jami necha so`mlik deraza sotgan?

IV.O`quvchiar mustaqil ishlaydilar.
V. Baholash. O`quvchilarning daftarlari baholash uchu yeg`ib olinadi.
VI. Uyga vazifa berish. Takrorlash.
MRO`TIBO`________________

Sana.

Mavzu: Nollar bilan tugaydigan songa bo`lish Ta'limiy: sonni ko 'paytmaga bo 'lishning turli usullari bilan tanishtirish; Tarbiyaviy: Odobli bo`lishga undash. Rivojlantiruvchi: sonning ulushini topishga oid masalalarni yechish uquvini takomillashtirish bo'yicha ishni davom ettirish.

Metod: Suhbat, tushuntirish, mustaqil ish.

Jihoz: Darslik, tarqatma materiallar, mavzuga doir plakatlar.

Darsning borishi.

Dars elementlari	I	II	III	IV	V	VI
Davomiyligi	3	7	14	15	5	1

I.Tashkiliy qism.

O'quvchilar davomati aniqlanadi.

Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.

II.Uy vazifasini tekshirish. Daftarlari ko`rib chiqiladi. Daftarlar almashtiriladi.

III. Yangi mavzu bayoni. Doskadagi yozuv: 32 : (2-4). Yechishning har xil usullarini qarang va topilgan natijalarini taqqoslang.

1. 32 : (2-4) = 32 : 8 = 4.

   
   

2. 32 : (2-4) = (32 : 2) : 4=16 : 4 = 4.

   
   

3. 32 : (2 • 4) = (32 : 4) : 2 = 8 : 2 = 4.

   
   

32 ni 2 va 4 sonlari ko'paytmasiga bo'lishni kesmalarda tasvirlovchi chizmani qarang. Kesmani 2 va 4 sonlari ko'payt­masiga bo'lishning nechta usulini ko'rib turibsiz?

32 sonini 2 va 4 sonlari ko'paytmasiga bo'lishning har qaysi usuli haqida gapirib beraman.585- mashqdagi ifodalarni qarang va ular qiymatini hisoblashning uchta usulini mustaqil tushuntirib beraman. (Har bir ifodaning javobini aytishni taklif qilaman, nima uchun uchala ifodada ham javob bir xil chiqqanligini aniqlashtiramiz.)

Sonni sonlar ko'paytmasiga bo'lish qoidasini (584-mashqda) ta'riflang.

Sharhlanadigan misollar: 586 misol 3ta qatorga 3 ustundagi misollarni yechishni topshiraman.

IV. O'tilgan material ustida ishlash. 587-masalani yechish uchun doskada chizma chizamiz. Agar sayyohlar ikkinchi kuni birinchi kuni yurgan yo'llarining yarmini o'tishlari lozim bo'lsa, demak, ular birinchi kuni 2 marta ko'p yo'l yurganlar. Bolalarga bunday yordam beraman: sayyohlar hali yurishlari kerak bo'ladigan yo'lni bir qism deb hisoblansa, u holda ular birinchi kunda shunday qismlardan qancha o'tishgan? (2.) Hamma yo'l necha qism? (3 qism.) 3 qismga necha kilometr to'g'ri keladi? Masalani qanday yechamiz?

Yechish rejasi.

1. 90 km necha qismni tashkil etadi? 3 qismni

   
   

2)yana necha kilometr yurish kerak? 90:3=30(km)

Javob:Sayyohlar yana 30 km yo`lni o`tishlari kerak.

V. Baholash. Darsdagi faolligiga qarab o'quv­chilar baholanadi.

VI. Uyga vazifa berish. 590-591- misol va masala

MRO`TIBO`________________

Sana.

Mavzu: Nollar bilan tugaydigan songa bo`lish Ta'limiy: Ikki kopaytuvchining kopaytmasi shaklida oson ifodalanadigan sonlarni bo'lishda sonni ko'paytmaga bo 'lish qoidasidan foydalanishga o 'rgatish.

Tarbiyaviy: Odobli bo`lishga undash.

Rivojlantiruvchi: fikrlash ko'nikmalarini shakllantirish.

Metod: Suhbat, tushuntirish, mustaqil ish.

Jihoz: Darslik, tarqatma materiallar, mavzuga doir plakatlar.

Darsning borishi.

Dars elementlari	I	II	III	IV	V	VI
Davomiyligi	3	7	14	15	5	1

I.Tashkiliy qism.

O'quvchilar davomati aniqlanadi.

Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.

II.Uy vazifasini tekshirish. Daftarlari ko`rib chiqiladi. Daftarlar almashtiriladi.

III. Yangi mavzu bayoni.

Bolalar 592-misolning to'la yozuvi bilan tanishadilar va misollarning yechilishini tushuntiradilar.

240:60=240(10 •=240:10:6=4 6)

593- misollar butun sinf bilan tahlil qilinadi.

800:40=20 2400:3=80 4200:600=7

594- misol — doskada ishlash (daftarlarda ham ish­ lash) bilan bajariladi.

Masalan: 720 : 45. 45 = 9 • 5, 720 : 45 = 720 : (9 • 5) = 720 : 9 : 5 = 80 : 5 = 16.

540 : 36 = 540 : (4 • 9) = 540 : 9 : 4 = 60 : 4 = 15.

Sinfda 2, 3, 4- ustunlar misollaridan tanlab yechish mumkin.

280:70=280:(10•7)=280:10:7=4

720:90=720:(10•9)=720:10:9=7=8

490:70=490:(10•7)=490:10:7=7

300:15=300:(3•5)=300:3:5=20

IV.Mustahkamlash.595-masala sharti ustida ishlanadi.

Ustaxonada 1971 m gazlama bor edi.1095 m gazlama ayollar kostyumlarini tikishsarflandi.Bolalar kostyumlariga ayollar kostyumlariga sarflanganininh beshdan bir qismi sarfandi.Qancha gazlama qolgan?

Yechish:1095:5=219

1095+219=1314

1971-1314=657

Javob:657 metr gazlama qolgan .

596- mashq. O'quvchilar darslikdagi rasmga qarab A(25) nuqtani topadilar, keyin esa quyidagi nuqtalarni belgilaydilar: C(26), D(27), E(28) va h.k.

V. Baholash. Darsdagi faolligiga qarab o'quv­chilar baholanadi.

VI. Uyga vazifa berish.597-598 - misol va masala

MRO`TIBO`________________

Sana.

Mavzu: Nollar bilan tugaydigan songa bo`lish Ta'limiy: nollar bilan tugaydigan sonlarga qol­diqli bo 'lish usulini tushuntirish (masalan, 326 : 4, 1250 : 200.);

Tarbiyaviy: Odobli bo`lishga undash.

Rivojlantiruvchi: bolalarning proporsional bo 'lishga doir masalalarni ikki turdagi masalalarning yechimini taqqoslash yo 'li bilan yechish usu­lini tushunishlarini chuqurlashtirish.

Metod: Suhbat, tushuntirish, mustaqil ish.

Jihoz: Darslik, tarqatma materiallar, mavzuga doir plakatlar.

Darsning borishi.

Dars elementlari	I	II	III	IV	V	VI
Davomiyligi	3	7	14	15	5	1

I.Tashkiliy qism.

O'quvchilar davomati aniqlanadi.

Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi.

II.Uy vazifasini tekshirish. Daftarlari ko`rib chiqiladi. Daftarlar almashtiriladi.

III. Yangi mavzu bayoni. O'quvchilar to'la yozuvdan foydalanib, ifodaning yechilishini tushuntiradilar:

720 : 80 = 720 : (8 • 10) = 720 : 10 : 8 = 72 : 8 = 9;

5400 : 600 = 5400 : (6 • 100) = 5400 : 100 : 6 = 54 : 6 = 9.

Sonlarni 10 va 100 sonlariga qoldiqli bo'lish usulini tushuntiraman:

a) 832 : 10. 832 soni 10 ga qoldiqsiz bo'linmaydi. 830 ni 10 ga bo'lamiz, 83 chiqadi. Bu bo'linma, qoldiq esa 2.

832 : 10 = 83 (qold. 2).