Mavzu. Neft va tabiy gaz xomashiyolarini qayta ishlashda oksidlash jarayonlari. Reja

Gidrotozalash jarayonining хimizmi va katalizatorlari.
Neft хom ashyosi deganda barcha distillyatli neft fraksiyalari va qoldiqlarini ko’zda tutadilar. Neft хom ashyosining oltingugurt, azot-kislorod saqlagan birikmalar, olefin va metallardan tozalash zarurligi neftni qayta ishlashda turli tozalash jarayonlarini yaratishni belgiladi. Vodorod va katalizator ishtirokida yuqori harorat va bosimda boradigan jarayonlar eng samarali bo’lib hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda faqat shu jarayonlar tovar mahsulotlarda geteroatomli birikmalar va to’yinmagan uglevodorodlar miqdori bo’yicha hozirgi talablarga to’g’ri keladigan neft mahsulotlarini olishga imkon beradi.
Neft хom ashyosini gidrotozalash jarayonining хimizmini ko’rib chiqamiz, bunda tozalashda metallar og’ir qoldiqlarda asosan koks va katalizatorlarda to’planib ularni zaharlanishiga e`tibor berish kerak11. Gidrotozalash jarayonlarining хimizmi C-S, C-N, C-O va C-Me (Soltingugurt, N-azot, O-kislorod, Me-metall, S-uglerod) bog’larning destruksiyalanishiga olib keladi va S-S bog’larga deyarli tegmaydi. Neftdagi
oltingugurtli uglevodorodli birikmalar orasida merkaptanlar esa oson gidrogenlanadi, so’ngra sul’fid, disul’fid, tiofen, tiofan va nihoyat benz va dibenztifenlar gidrogenlanadi. Geteroatomli birikmalar uglevodorodlarga qaraganda gidrogenolizga tezroq uchraydi, shuning uchun genroatomlar хom ashyodan vodorod sul’fid, ammiak va suv holida chiqarib yuboriladi. Oltingugurt eng oson ajralib chiqadi so’ngra kislorod turadi, azot eng barqaror metallar uglevodorodlardan chiqarilganda ular katalizatorni qoplab uning faolligini pasaytiradilar yoki jarayonning og’ir mahsulotlarida to’planadi.
Merkaptanlar vodorod sul’fid va tegishli uglevodorodlargacha gidrogenlanadi.
RSH + H₂ → RH + H₂S
Benz va dibenztiofenlar vodorodsul’fid va tegishli aromatic uglevodorodlargacha gidrogenlanadi:

Azotsaqlagan birikmalar gidrogenlanganda tegishli uglevodorodlar va ammiak hosil bo’ladi: