Mavzu; Musiqa madaniyat darslarida yuqori sinf o'quvchilarini jaxon musiqa madaniyat medodlarini o'rgatish

O’zbekistonda xor madaniyatining shakllanishi va rivojlanishi.

An’anaviy kollektiv ijrochilik formalari.

O’rta Osiyo xalqlari, jumladan, o’zbek xalqi o’z professional xor san’atiga ega bo’lmasa-da, lekin qadim zamonlardan beri jamoa (xor) bo’lib qo’shiq aytish an’analariga ega bo’lgan. Ma’lumki o’zbek xalqi ham, boshqa xalqlar kabi asrlar davomida o’zining mehnat faoliyati, turmush tarzi bilan bog’liq bo’lgan musiqiy durdonalarini yaratgan, e’zozlagan va uni og’zaki usulda avloddan – avlodga qoldirgan.

Xalq ijrochiligi san’atida aralash ( erkaklar va ayollar) xorlar formasi deyarli bo’lmasa-da, alohida erkaklar, ayollar va bolalar tomonidan qo’shiq aytish an’analari bo’lgan. Masalan, turli diniy marosimlarda, mavsumiy sayllarda, ramazon oyida bolalarning qo’shiq aytishi yoki kattalarning zikr tushishi, marsiya qo’shiqlarini aytish ham jamoa ijrosining bir turidir. Shuningdek, bolalar tomonidan «Boychechak», «Laylak keldi», « Oftob chiqdi» kabi dunyoviy mazmundagi xalq qo’shiqlari aytilganda ham jamoa (xor) ijro formasini ko’rish mumkin.

An’anaviy Navro’z – lola bayramlarida yigit va qizlarning qo’shiq aytishi, qadim zamonlardan beri to`ylarda aytiladigan yor-yor, yallalar xor (va yakkaxon) bo’lib ijro etilgan. Asrlar davomida to’plangan ko’hna meros «Shoshmaqom»ning vokal qismidagi taronalar ham uch – to’rt ( va undan ko’p) xonandalar tomonidan jamoa bo’lib aytilgan. Xalqimiz orasida keng tarqalgan (ayniqsa, Farg`ona vodiysida) « Katta ashula»lar ham ikki, uch va hatto to’rt kishilashib ijro qilingan. Bu ijrochilik formalari ham jamoa ijrosining bir turidir. Shuni ham aytib o’tish kerakki, yuqorida eslatilgan janrlar bir ovozda (ba’zi biri ayollar, ba’zi biri erkaklar tomonidan) ijro qilingan.

Ana shu folklor qo’shiqlarining ( yor-yor, o`lan, yalla, lapar, besh qarsak, katta ashula, hashar) va maqomlardan ( tarona, ufor, naqsh) ayrim qismlarni jamoa ( xor) bo’lib aytish kabi ijrochilik formalari kelgusida o’zbek xalqi orasida xor havaskorligi, qolaversa, o’zbek xor san’atining rivojiga zamin bo’ldi.