Mavzu: Musbat va manfiy sonlar. Butun sonlar haqida tushuncha

V bob. Musbat va manfiy sonlar. Butun sonlar

Mavzu: Musbat va manfiy sonlar. Butun sonlar haqida tushuncha

Havo temperaturasini o‘lchaydigan asbob –

termometrni ko‘rgansiz, uning tuzilishini bilasiz

(64- rasm).

• Sanoq boshi sifatida nima olingan?
• Yozilgan boshqa sonlar nimani anglatadi?
• Termometr qanday temperaturani ko‘rsatyapti?
• Nega ayrim sonlar ikki marta yozilgan?
• «Bugun temperatura qanday?» degan savolga
• «3 gradus iliq», «5 gradus sovuq» kabi javoblarni eshitgansiz.

Temperaturani o‘lchashda sanoq boshi sifatida suvning muzlash temperaturasi qabul qilingan. Shuning uchun ham «3 gradus iliq», «5 gradus sovuq» jumlalari o‘rniga, mos ravishda, «noldan 3 gradus yuqori», «noldan 5 graduspast» jumlalari yoki +3 °C, −5 °C yozuvlar ishlatilishi mumkin. Shunday qilib, temperaturani o‘lchashda musbat natural sonlar yetarli emas, buning uchun −1; −2; −3 va h. k. yangi sonlar zarur. Bunday sonlar manfiy sonlar deyiladi.

Temperaturani o‘lchashda sanoq boshi sifatida suvning muzlash temperaturasi qabul qilingan. Shuning uchun ham «3 gradus iliq», «5 gradus sovuq» jumlalari o‘rniga, mos ravishda, «noldan 3 gradus yuqori», «noldan 5 graduspast» jumlalari yoki +3 °C, −5 °C yozuvlar ishlatilishi mumkin. Shunday qilib, temperaturani o‘lchashda musbat natural sonlar yetarli emas, buning uchun −1; −2; −3 va h. k. yangi sonlar zarur. Bunday sonlar manfiy sonlar deyiladi.

Misol. +4; −4; +9; −2 sonlarini o‘qing. Ulardan qaysilari musbat, qaysilari esa manfiy?

Misol. +4; −4; +9; −2 sonlarini o‘qing. Ulardan qaysilari musbat, qaysilari esa manfiy?

Musbat va manfiy sonlar nafaqat temperaturani o‘lchashda, balki geografik balandliklarni dengiz sathi bilan solishtirishda, iqtisodiy masalalarda uchraydi.

Natural sonlar (1, 2, 3, ...), unga qarama-qarshi sonlar(−1, −2, −3, ...) va nol (0) butun sonlar deb ataladi. ..., −3, −2, −1, 0, 1, 2, 3, ... sonlar qatori butun sonlar qatori deyiladi.

Butun sonlar qatorida 0 sonidan o‘ngda joylashgan 1, 2, 3, ... sonlari natural yoki butun musbat sonlar deb ataladi. Butun sonlar qatorida 0 sonidan chapda joylashgan −1, −2, −3, ... sonlari butun+ manfiy sonlar deyiladi. Butun sonlar Butun sonlar qatori (to‘plami, majmuasi) harfi bilan belgilanadi:

Butun sonlar qatorida 0 sonidan o‘ngda joylashgan 1, 2, 3, ... sonlari natural yoki butun musbat sonlar deb ataladi. Butun sonlar qatorida 0 sonidan chapda joylashgan −1, −2, −3, ... sonlari butun+ manfiy sonlar deyiladi. Butun sonlar Butun sonlar qatori (to‘plami, majmuasi) harfi bilan belgilanadi:

0 soni natural (butun musbat) sonlarni butun manfiy sonlardan ajratib turadi.

•  

679. Kunduzi havo temperaturasi +22 °C bo‘ldi. Kechasi temperatura 10 °C ga pasayib, ertalab 7 °C ga ko‘tarildi. Ertalab havo temperaturasi qancha bo‘ldi?

679. Kunduzi havo temperaturasi +22 °C bo‘ldi. Kechasi temperatura 10 °C ga pasayib, ertalab 7 °C ga ko‘tarildi. Ertalab havo temperaturasi qancha bo‘ldi?

680. O‘zbekistondagi eng baland cho‘qqi, dengiz sathidan 4688 m baland (Hisor tizmasi, Surxondaryo viloyati), eng past nuqta dengiz sathidan 12 m past (Mingbuloq botig‘i). Eng past va eng baland nuqtalar orasidagi farq qancha?

684. Avtobusga bir bekatda a kishi chiqib, undan b kishi tushdi.

Avtobusdagi yo‘lovchilar soni qanchaga o‘zgarganini

yozing.

1) a = 5, b = 3; 2) a = 10, b = 12; 3) a = 7, b = 1;

4) a = 4, b = 9 qiymatlarda javobning ma’nosini tushuntiring.

Qanday hollarda masala yechimga ega emas?

E’TIBORINGIZDAN XURSANDMAN!