Mavzu: mulohaza. Xulosa chiqarish

Mavzu:MULOHAZA. XULOSA CHIQARISH

Tayyorladi:St-80 gruhi talabasi Temirov Sardor

Reja

• 1. Mulohaza tafakkur shakli va xulosa chiqarishning tarkibiy qismi sifatida
• 2. Oddiy va murakkab mulohazalar va ularning turlari.
• 3. Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi: tuzilishi, turlari va umumiy qoidalari
• 4. Fikrning xarakat yo‘nalishiga ko‘ra xulosa chiqarish: deduksiya, induksiya va analogiya;ularning o‘zaro aloqadorligi.

Tayanch tushunchalar va iboralar

• Hukm, sub’ekt, predikat, bog‘lovchi, oddiy hukm, murakkkab hukm,modal hukmlar, mantiqiy kvadrat. Xulosa chiqarish, deduktiv xulosa chiqarish,anologiya

Hukm
Predmedga ma’lum bir xossaning,munosabatning xosligi yoki xos emasligini ifodalovchi tafakkur shakli
Hukmlarning asosiy vazifasi predmetlarning xususiyat va munosabatlarini ko‘rsatish, predmet
va hodisalarga xususiyatning xosligini qayd qilishdir.Ana shuniong uchun ham u doimo tasdiq yoki inkor shakldagi fikirdan iborat boladi
Hukmlar gaplar orqali ifodalanadi.
Ular mantiqiy kategoriya bo‘lsa, gaplar grammatik kategoriyadir.Hukmlar asosan darak gaplar orqali ifodalanadi.Faqat darak gaplardagini fikr tasdiq yoki inkor holda bo’ladi
Masalan,Vaqt orqaga qaytmaydi.

Hukumlar voqeylikka mos kelish darajasiga ko’ra chin,xato va noaniq (ehtimol,taxminiy) bo’ladi

• Hukumlar voqeylikka mos kelish darajasiga ko’ra chin,xato va noaniq (ehtimol,taxminiy) bo’ladi
• Obektiv voqeylikka mos kelgan ,uni to’g’ri ifodalagan hukumlar chin, mos kelmaganlari xato bo’ladi
• Ayni vaqtda chinliginiyam ham ,xatoligini ham aniqlab bo’lmaydigan hukumlar – noaniq hukumlar mavjuddir

Hukmlar tuzulishiga ko’ra
Murakkab hukm
Tarkibidan 2 yoki undan ortiq hukm bo’lgan mulohazalar
Masalan;Mantiq ilmi tafakkur shakllari va qonunlarini o’rganadi
Oddiy hukm
Tarkibidan yana bir hukmni ajratib bolmaydigan mulohazaga aytiladi
Masalan: Mantiq ilmini o’rganish to’g’ri fikirlash madanyatini shakllantiradi
Mulohaza (Hukm) tarkibi
Mantiqiy ega –subekt(S)
Mantiqiy kesim-predikat(P)
Mantiqiy bo’g’lanma
Fikr qilinayotgan predmed va xodisani bildiradi
U subekt va predikatni bir-biriga bog’laydi
Predmedga xos xususiyatni,munosabatni bildiradi
Oddiy sifatiga ko’ra hukumlar
Tasdiq hukmlar
Inkor hukmlar
Belgining predmetga xosligi
Masalan:A.Oripov O’zbekiston Respublikasi Mathiyasini muallifidir
Belgining predmetga xos emasligi
Masalan: Matematika ijtimoiy fan emas
Oddiy hukmlarning klassifikasiyasi
Umumiy tasdiq xukumlar A
Juziy tasdiq hukmlar I
Umumiy inkor hukmlar E
Juziy inkor hukmlar O
Hamma S-P dir
Masalan:Hamma talabalar mantiq ilmini o’rganadilar
Hech bir S-P emas
Masalan:Hech bir ishbilarmon rejasiZ ish yuritmaydi
Bazi S-P dir
Masalan:Bazi talabalar masulyatli
Bazi S-P emas
Masalan:Bazi talabalar sport bilan shug’ulanmaydilar
Predikatning mazmuniga ko’ra oddiy hukm turlari