Mavzu: muhandislik masalalarini yechishda dasturlash tizimlari yordamida grafika va multimedia imkoniyatlaridan foydalanish

 Grafik foydalanuvchi interfeys kutubxonasidan foydalanish 
Matnlarni kiritish-chiqarish kabi, dasturimizni soddalashtirish uchun, kiritishchiqarish 
qurilmalari, operasion tizimlar va shu kabilar o‘rtasidagi farqlarni bartaraf etuvchi kutubxonadan 
foydalanamiz. Afsuski, C++ tilida, kiritish-chiqarish standart oqimi kutubxonasiga o‘xshash 
grafik foydalanuvchi interfeysi standart kutubxonasiga ega emas, shuning uchun mavjud 
kutubxonalardan biridan foydalanamiz.
Bizning interfeys sinflar taqdim etayotgan dasturlash modellari, odatiy instrumental 
vositalar to‘plami taklif etayotganga nisbatan soddaroq. Masalan, bizning grafik vositalar va 
grafik foydalanuvchi interfeysi to‘liq kutubxonasi C++ tilida 600 ga yaqin kod satridan tashkil 
topgan, shu vaqtning o‘zida FLTK kutubxonasi 370 satrdan tashkil topgan bo‘ladi 
2
.
Bizning “grafik olam” qismimizni quyidagi ko‘rinishda tasvirlash mumkin.
2
 Harry Hariom Choudhary, Bjarne M Stroustrup. C++ Programming Professional.: Sixth Best Selling Edition for 
Beginner's & Expert's 2014.

---

Bizning interfeys sinflar, rang uchun qo‘llab-quvvatlovchi ikki o‘lchamli shakllarni 
yaratish uchun oddiy va kengaytirilgan asoslarni tashkil qiladi. Bu sinflarni boshqarish uchun, 
ekranda joylashgan qayta chaqirish funksiyalari, ishga tushiruvchi tugmachalar va boshqa 
boshqaruvchi elementlarni grafik foydalanuvchi interfeysining oddiy mexanizmidan 
foydalanishni taklif etamiz.
Kordinatalar
. Kompyuter ekrani – bu piksellardan tashkil topgan to‘g‘ri burchakli muhit.
Piksel – bu kichik rangli piksel. Ko‘pincha dasturda ekran to‘g‘ri burchakli piksellar kabi 
modellashtiriladi. Har bir piksel gorizontal 
x
koordinata va vertikal 
u
koordinataga ega bo‘ladi. 
Boshlang‘ich 
x
koordinata nolga teng va eng chekka chap piksellarga mos keladi. 
x 
o‘qi eng o‘ng 
pikselga yo‘naltirilgan. Boshlang‘ich 
u 
koordinata nolga teng va yuqori pikselga mos keladi. 
u 
o‘qi pastga quyi pikselga yo‘naltirilgan.
E’tiboringizni 
u
koordinata pastgi yo‘nalishga qarab o‘sib borishiga qarating. 
Matematiklarga bu qiziq ko‘rinishi mumkin, lekin ekranlar har xil o‘lchamga (ekranga paydo 
bo‘lgan oynalar ham), va ularda yagona umumiy bo‘lgan yuqori chap burchaklarga ega bo‘lishi 
mumkin.
Piksellar soni ekranga bog‘liq: eng keng tarqalganlari 1024×768, 1280×1024,
1450×1050 va 1600×1200 hisoblanadi.
Oyna ekran kabi aniq belgilanadi. Prinsipga ko‘ra oynani kichik ekran kabi izohlash mumkin. 
Masalan, agar dastur quyidagi qo‘o‘lanmadan tashkil topgan bo‘lsa Simple_window 
win(tl,600,400,"Canvas");
u holda, uni yo‘llash uchun chapdan o‘nga 0 dan 599 va pastdan yuqoriga 0 dan 399 gacha 
kengligi 600 ga, balandligi esa 400 ga teng bo‘lgan to‘g‘ri burchakli maydon yaratishimizni 
bildiradi. Ekranda tasvirlash mumkin bo‘lgan oyna maydoni 
kanvoy
(canvas) deb ataladi. 
600×400 maydon oynaning ichki maydoni hisoblanadi, ya’ni tizimli kadrda joylashgan maydon; 
u satr va sarlavhani, chiqish tugmalarini o‘z ichiga olmaydi.