Mavzu: moliyaviy natijalar hisobi reja: Kirish. Asosiy qism

4.
 
Davr xarajatlari - bu korxona xarajatlarini hisobga olish tizimida yangi ko‘rsatkichdir. 
Davr xarajatlari tarkibiga xo‘jalik subyektining ishlab chiqarish jarayoni bilan bevosita 
bogiiq boimagan xarajatlar kiradi. 
Davr xarajatlari bu - bevosita ishlab chiqarish jarayoni bilanbogiiq boimagan xarajat va 
sarflaridir. Ushbu xarajatlar tarkibigaboshqaruv xarajatlari, mahsulotni sotish xarajatlari va 
umumxo‘jalikahamiyatiga ega boigan boshqa xarajatlar kiritiladi.Davr xarajatlari tarkibiga 
korxona ishlab chiqarish jarayoni bilanbevosita bogiiq boimagan xarajatlar kiradi. Bular 
jumlasiga boshqaruv,tijorat bilan bogiiq xarajatlar, shuningdek umumxo‘jalik 
xarajatlari,jumladan ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari bo‘yichaxarajatlar ham 
kiradi. Bu xarajatlar korxonaning asosiy faoliyati vamahsulot sotish bilan bogiiq 
boimaganligi, lekin m aium birjarayonlami amalga oshirish bilan bogiiq boiganligi uchun 
ularoperatsion xarajatlar, umumiy va ma’muriy xarajatlar deyiladi. Ularmahsulot ishlab 
chiqarish va sotish hajmiga bog’liq bo’lmagani, vaaksincha, vaqt bilan, xo‘jalik faoliyatining 
davomiyligi bilan bog’liqboigani sababli ular davr xarajatlari deb yuritiladi. 
Mahsulotsotish,ma’muriyxarajatlar, xizmatko‘rsatuvchixo‘jaliklar xarajatlari, boshqa 
operatsion xarajatlar davr xarajatlaritarkibiga kiritiladi. 
Hisobvaraqlarrejasigabinoandavrxarajatlari quyidagihisobvaraqlarda aks ettiriladi: 
9410-“Sotish xarajatlari”; 
9420-“Ma’muriy xarajatlar”; 
9430-“Boshqa operatsion xarajatlar”. 
Sotish 
xarajatlariga 
“Mahsulot 
(ishlar, 
xizmatlar)ni 
ishlab 
chiqarishva 
sotishxarajatlariningtarkibihamdamoliyaviy natijalamishakllantirish tartibi to‘g‘risida”gi 
nizomga asosan quyidagilar kiradi: 

---

- temir yoi, suv, avtomobil, ot-ulovda tashish xarajatlari hamdatransport vositalari bekor turib 
qolganligi uchun toiangan jarimalar; 
- savdo va umumiy ovqatlanish korxonalarining xarajatlari; 
- mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni sotish bilan bogiiq mehnatga haqtoiash xarajatlari (ma’muriy-
boshqaruv xodimlaridan tashqari); 
- ulaming ijtimoiy sug‘urta ajratmalari; 
- savdo ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar, inshootlar vaxonalami ijaraga olish, 
saqlash va tuzatish xarajatlari; 
- asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi; 
- sanitariya kiyim-boshi, oshxona dasturxon va sochiqlari, oshxonaidish-tovogi va 
anjomlarining eskirishi; 
- gaz, yoqilgi, elektr energiyasi xarajatlari; 
- tovarlami saqlash, ularga ishlov berish va ulami sortlarga ajratishxarajatlari; 
- savdo reklamasi xarajatlari; 
- tashish, saqlash va sotish chogida tovarlaming norma doirasidava undan ortiqcha 
yo‘qotilishi; 
- o‘rash-joylash materiallari xarajatlari; 
- mol-mulkni majburiy sug‘urta qilish xarajatlari; 
- mehnatni muhofaza qilish va texnika xavfsizligi xarajatlari; 
- ventilyatorlar, mashinalar va ulaming harakatlanuvchi qismlarinio‘matish va saqlash, 
tuynuklar, o‘yiqlar va boshqalaming atrofini o‘rashbo‘yicha joriy (nomukammal tusdagi) 
xarajatlar; 
- maxsuskiyim-bosh va poyafzalni yuvish va tuzatishgamateriallar qiymati; 
- bank xizmatlariga to‘lovlar. 

---

Yuqorida keltirilgan xarajatlar 9410-“Sotish bo‘yicha xarajatlar”schyotida hisobga olinadi. 
Ushbu hisobvaraq tranzit hisovaraq bo‘lib,qaysi davr bo‘lmasin uning oy boshida qoldiq 
summasi bo‘lmaydi.Hisobvaraqning debet tomonida tovarlami sotish bilan bog‘liq 
bo‘lganxarajatlar ko‘rsatilsa, kredit tomonida ushbu xarajatlami hisobdanchiqarilishi aks 
ettiriladi. Bu summa foydaning kamayishiga olib keladi,ya’ni foyda hisobidan qoplanadi. 
9410-“Sotish bo‘yicha xarajatlar” schyotining analitik hisobi 15-sonli qaydnomada 
xarajatlaming debet va kredit aylanmasi ko‘rsatiladi.Debet aylanmasining jami summasi №1, 
2, 7, 10/1-jumal orderlarda aksettirilsa, kredit bo‘yicha aylanma summalari esa № 11-jumal-
orderidaaks ettiriladi: 
- soliq qonuni va boshqa qonunlami buzganlik uchun jarima vapenyalar; 
- to‘langan boshqa jarimalar; 
- boshqa xarajatlar. 
Yuqoridagi keltirib o‘tilgan xarajatlar 9430-“Boshqa operatsionxarajatlar” schyotida hisobga 
olinadi.