Mavzu: molekulyar lyumenesensiya. Reja: Lyuminessent analiz. Lyuminessensiyaning hosil bo‘lishi va uning sinflanishi

I_flq I_yut_k
I_flqI₀Cl_k.
, l va I₀-konstantalar. a_kqconst(SS_) bo‘lganda I_flqkC.
Ordinatada- I_fl, absissaga-S sonlari qo‘yilsa, lyuminessent metodlarida ishlatiladigan to‘g‘ri chiziqli bog‘lanishni olish mumkin.
Lyuminessent analizda eng ko‘p ishlatiladigan molekulyar lyuminessensiya, xususiy holda fluoressensiyadir.
6.Lyuminessensiyaga ta’sir etuvchi omillar.
Lyuminessensiyaning intensivligi har xil omillarga bog‘liq:

1. 
   Konsentratsiya.
   

Konsentratsiyaga bog‘liqligi analitik uchun eng kerakli bo‘lib, u ikki xil xususiyatga ega.
a) Konsentratsiya oshishi bilan lyuminessensiya intensivligi oshadi.
b) Ba’zi hollarda bog‘liqligi to‘g‘ri proporsional
u avx

Rasm-20. Lyuminessensiyaning konsentratsiyaga bog‘liqligi
Konsentratsiya chegarasiga etgandan so‘ng lyuminessensiya intensivligi ma’lum vaqt o‘zgarmas bo‘lib qoladi va keyin kamayadi. SHunda lyuminessensiya intensivligi ayni qiymatiga konsentratsiyani boshqa qiymati to‘g‘ri keladi. SHuning uchun analitik konsentratsiyani keng oraliqdagi aniq qiymatini bilishi kerak.
2. Temperatura.
A) Harorat oshirilsa lyuminessensiya intensivligi kamayadi. Energiya issiqlik harakatiga sarf bo‘ladi. Molekula ionlarga dissotsilanadi.
B) Harorat pasaysa I_l ortib boradi, chunki aylanma tebranma energiyalari kamayadi. Q_kv ortadi.

3. 
   Eritma va erituvchining rNi, ion va molekulyar holatlardan har xil I_flga ega.
   

1. 
   Metall ion ta’siri.
   

A) Me (Fe, Co, Ni, Cr, o‘tish metallari) lyuminessensiyani so‘ndiradi.
B) Me (Be, Ca, Na, Al, Ga) lyuminessensiya intensivligini oshiradi.
7.Lyuminoforlarning kimyoviy tarkibi.
Lyuminestlanuvchi barcha moddalar umumiy holda lyuminoforlar deb ataladi.
Kimyoviy tabiatiga qarab ular ikki sinfga bo‘linadi:

1. 
   Anorganik lyuminoforlar, ko‘pincha ularni sodda qilib, lyuminoforlar deyiladi.
   
2. 
   Organik lyuminoforlar yoki organolyuminoforlar deyiladi.
   

Anorganik va organik lyuminaforlar nurlanish tabiatiga qarab bir-biridan farqlanadi. Organik lyuminoforlarda qo‘zg‘atuvchi nurni yutish va nurlanish jarayoni lyuminessentlanishga qodir bo‘lgan har bir molekulada bo‘ladi.
Anorganik lyuminofor aktivlashtirilgan va kristall tuzilishga ega bo‘lgan moddalarga lyuminessentlanish vaqtida atomlar yoki molekulalar emas, ularning kristallari ishtirok etadi. Bunday lyuminoforlar kristallofosforlar deb ataladi. YUtilgan energiyani nur sifatida chiqarish hamma organik moddalarga emas, balki ularning kimyoviy strukturasiga bog‘liq.


Nazorat savollari:

1. 
   Lyuminessent analiz nima?
   
2. 
   Lyuminessensiya hodisasi deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Lyuminessent analiz necha qismga bo‘linadi?
   
4. 
   Kimyoviy lyuminessent analiz nima?
   
5. 
   Lyuminessent analizining kamchiligi va afzalligi nimada?
   
6. 
   Lyovshinning ko‘zgu simmetriyasi qoidasini ayting.
   
7. 
   Lyuminessent analizning tavsifini ayting.
   
8. 
   Lyuminoforlarning kimyoviy tarkibi qanday tuzilgan?
   
9. 
   Lyuminessensiyaga ta’sir etuvchi omillar?
   
10. 
    Lyuminessent chiqish nechaga bo‘linadi?