Mavzu: mis ishlab chiqarish texnologiyasi. Mis qotishmalari

2 bosqich - shteyn olish uchun rudalarni eritish;
Rudalarni alangali yoki elektr pechlarda 1250 – 1300 С da eritib shteyn olinadi. Oldingi bosqichda olingan mis rudalardan mis va temir oksidlardan tiklanadi.
Mis va temir sulfidlari, o’zaro birikib shteyn, temir silikatlari boshqa oksidlarni o’zida eritib shlakni hosil qiladi. Shteyn tarkibi: 15 – 55% Cu; 15 – 50% Fe; 20 – 30% S Shlak tarkibi: SiO2 , FeO, CaO, Al2O3
3 bosqich - shteyndan konvertorlarda havo berib mis olish;
Shteyn konverterlarda temir sulfidini oksidlab, temirni shlakka chiqarib dastlabki misni ajratish uchun havo berilib eritiladi. Konverterlarning uzunligi 6-10 m, tashqi diametr 3-4 m. Jarayon ikkita bosqichda kechadi 1 – konteynerga shteyn quyiladi va kvarts beriladi –sulfidlar oksidlanadi. 2 – 2Cu2O + Cu2 S = 6Cu + SO2 Natijada 98,4 – 99,4% Cu dastlabki mis hosil bo’ladi.
4 bosqich - misni tozalash.
Yetarli tozalikda mis olush uchun u eritiladi (1 qadam) va elektrolitlarda tozalanadi (2-qadam). Bunda qimmatbaho metallar ham olinadi.
1-qadamda mis oksidlovchi muhitda eritiladi va havo berib, qo’shimchalar (Fe2O3 , Al2O3 , SiO2 ) shlakka yoki gazlar bilan chiqib ketadi. Bundan keyin mis tozaligi 99 – 99,5% yetkaziladi. Misda Sn, Se, Te, As va qimmatbaho metallar qoladi. Bular 2-qadamda chiqarib olinadi.
Elektroliz maxsus qo’rg’oshin bilan qoplangan vannalarda o’tkaziladi. Anod 1-qadamda olingan mis, katod toza mis tunikalar, elektrolit CuSO4 eritmasi. O’zgarmas tok eritmadan o’tkazilganda anod erib boshlaydi, katodga mis ionlari o’tirib juda toza hosil qiladi. Qimmatbaho metallar vanna tagiga cho’kadi. Elektrolinik tozalashdan keyin mis tozaligi 99,95 – 99,99% yetkaziladi.
2. Alyuminiy ishlab chiqarish
Alyuminiy uchta bosqichda olinadi: 1) alyuminiy rudalardan Al2O3 - alyuminiy oksidi olinadi; 2) alyuminiy oksididan alyuminiy olinadi; 3) alyuminiy tozalanadi. Tabiatda alyuminiy oksidlari boksitlar (tog’ jinsi) tarkibida boladi (boksitlar- Al2O3 , Fe2O3 , SiO2 , TiO2 , CaO, MgO з, MnO, P2O5 va boshqalar) Sanoatda eng ko’p tarqalgan Bayer usuli bilan tanishib chuqamiz: 1- bosqich. Alyuminiy rudalardan Al2O3 - alyuminiy oksidi olinadi. - boksit tegirmonga NaOH va oxaktosh qoshilib, maydalanadi; - 230 – 250 С temperaturada boqsit parchalanadi, natijada natriy alyuminati (NaAlO2 ) va kremniy silikati (Na2 SiO3 ) - hosil bo’lgan natriy alyuminati (NaAlO2 ) yuviladi NaAlO2 + 2H2O = NaOH + Al(OH)3 ,alyuminiy gidrooksida (Al(OH)3 ) filtrlardan o’tkaziladi, qizdiriladi va Al2O3 .olinadi.