Mavzu Milliy hisoblar tizimi va makroiqtisodiy ko'rsatkichlar

Mavzu

Milliy hisoblar tizimi va makroiqtisodiy ko'rsatkichlar

.

• illiy hisoblar tizimi - mamlakat iqtisodiy rivojlanishining xalqaro statistika amaliyotida qabul qilingan umumlashtiruvchi koʻrsatkichlari tizimi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakatlarning makrodarajadagi milliy mahsulotini va milliy daromadini hisoblash metodologiyasi. Milliy hisoblar tizimi jarayonlarining turli bosqichlarini va iqtisodiyotdagi eng muhim oʻzaro aloqalarni aks ettiradigan hisoblamalar va balans jadvallari toʻplamidan iborat. Uning muhim belgisi xalq xoʻjaligi faoliyati yakunlarida moddiy ishlab chiqarish dan tashqari nomoddiy xizmatlar sohalarini ham aks ettirishidir.

.

• unday yondoshuvda butun mamlakat iqtisodiy faoliyatining umumlashtiruvchi tavsiflariga erishiladi. Milliy hisoblar tizimit. negizini ishlab chiqarish, isteʼmol, jamgʻarish va xoʻjalik yurituvchi subʼyektlar oʻrtasidagi real munosabatlar jarayonida qayta taqsimlash tamo-yili tashkil etadi. Bu tizim yer va ka-pitalni mehnat bilan teng darajada qiymatni yaratishda qatnashuvchi omillar tarzida qaraydigan konsepsiyaga asoslanadi. Milliy hisoblar tizimit.da iqtisodiy faoliyatni umumlashtiruvchi koʻrsatkichi yalpi ichki mahsulot (YAIM) dir. Uning asosida qoʻshilgan qiymat, yaʼni shu jarayonda isteʼmol etilgan mahsulotlar va xizmatlar qiymatiga ("oraliq isteʼmol" qiymatiga) qoʻshilgan qiymat turadi. Milliy iqtisodiyot darajasida ichki iktisodiyot faoliyati natijalarining jamlanma hisoblamalari tuziladi: YAIM ning shakllanishi va undan foydalanishning jami bosqichlarini nazarda tutishga

• Milliy hisoblar tizimida makroiqtisodiy ko’rsatkichlar
• Makroiqtisodiy miqdor ko’rsatkichlari o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni milliy
• hisoblar tizimi orqali quyidagicha ifodalash mumkin;
• 1) Barcha tarmoqlarning yalpi ishlab chiqarishi – oraliq iste’mol = Yalpi
• ichki mahsulot.
• 2) Yalpi ichki mahsulot - amortizatsiya = sof ichki mahsulot.
• 3) Sof ichki mahsulot – biznesga egri soliqlar = milliy daromad
• 4) Milliy daromad – ijtimoiy sug’urtaga badallar – korporatsiya foydasiga
• soliqlar – korporatsiyani taqsimlanmagan foydasi + transfert to’lovlari = shaxsiy
• daromad.
• 5) Shaxsiy daromad – yakka tartibdagi soliqlar =Ixtiyordagi daromad.
• Milliy daromad - bu, milliy ishlab chiqarishdan olingan daromad yoki ijtimoiy
• ishlab chiqarishdagi barcha daromad turlarining yig’indisidir.
• Yalpi milliy daromad quyidagicha hisoblanadi ;

,

• YaMD = YaIM + horijdan olingan omilli daromadlar – horijliklarning ushbu
• mamlakat hududidan olgan omilli daromadlari.
• Shaxsiy daromad va milliy daromadning bir-biridan shunisi bilan farq qiladiki,
• ishlab chiqarishda mehnat qilish evaziga olingan daromadlarning bir qismi (
• ijtimoiy sug’urtalar to’lovlari, korporatsiya foydasiga soliq va korporatsiyaning
• taqsimlanmagan foydasi ) amalda bevosita uy xo’jaligiga tushmaydi. Uy xo’jaligi
• hisobiga to’g’ri keladigan daromadlarning bir qismi, masalan

,

• - mehnat natijalarini bildirmaydi. Transfert to’lovlariga - sug’urta tashkilotlari
• tomonidan to’lanadigan, ya’ni qarilikda va baxtsiz xodisalarga shuningdek ijtimoiy
• dasturlarga asoslangan holda ishsizlarga to’lanadigan nafaqalar, nogironlarga
• to’lanadigan har xil to’lovlar, ishsizlarga va pensionerlarga to’lanadigan nafaqalar,
• iste’molchilar va davlat tomonidan to’lanadigan foiz to’lovlari va boshqa to’lovlar
• kiradi.
• Shaxsiy ixtiyordagi daromad deb individual soliqlarni to’lagandan keyingi
• daromadlarga aytiladi. Individual soliqlar - daromad solig’i, xususiy mol-
• mulklarga va meros qolgan mulklarga solinidagan soliqlardan iborat.