Mavzu: milliy gʻoya va maʼnaviyat asoslari fanini oʻqitish metodlari va klassifikatsiyasi. Reja

Darsning jihozi:
1. O‘zbekiston Respublikasi xaritasi.

1. 
   Lug‘at (tushunchalarning izohlari)
   
2. 
   Ko‘rgazmali materiallar
   
3. 
   O‘qitishning texnik vositalari
   
4. 
   Kerakli adabiyotlar
   

Amaliy mashg‘ulot usuli: Bahs-munozara, Trening «Muloqot»
Istiqlol va g‘oyaviy tarbiya mavzusi bo‘yicha
Darsning jihozlanishi. Mazkur darsda o‘rganiladigan mavzuning mazmunidan kelib chiqib, undagi bosh g‘oyalar va tayan tushunchalarini ifodalaydigan asosiy fikrlar bayon etilgan ko‘rgazmali va tarqatuvchi didaktik materiallardan foydlaniladi.
Sinf taxtasiga quyidagilar yozib qo‘yiladi:
1. «Inson» tushunchasining mazmun-mohiyati nima? «Komil inson Kim? », «mafkuraviy tarbiya vositalariga nimalar kiradi?», «Ta'lim va tarbiya birligi nima?»
2. «Davrimizning eng muhim vazifalaridan biri bu – ma'naviy jihatdan barkamol insonni tarbiyalash, ta'lim va maorif tizimini takomillashtirish, milliy g‘oya asosida ma'naviy va ruhiy jihatdan Yangi avlodni voyaga yetkazishdir» (I.Karimov)
3. «Milliy istiqlol mafkurasi xalqimizning azaliy an'analariga, udumlariga, tiliga, diliga, ruhiyatiga asoslanib, kelajakka ishonch, mehr-oqibat, insof, sabr-toqat, adolat, ma'rifat tuyg‘ularini ongimizga singdirish lozim» (I.Karimov)
Darsning maqsadi:
A) Darsning ta'limiy maqsadi: mazkur dars «Milliy istiqlol g‘oyasi» fanining yakunlovchi mavzusi mafkuraviy tarbiyaning uslub va vositalariga bag‘ishlanganligi bois, tabiiyki, unda avvalo kursni o‘qish jarayonida o‘rganilgan qator g‘oyalar va tushunchalar xususida takroriy fikr yuritiladi.
V) Darsning tarbiyaviy maqsadi: dars jarayonida talabalar tarbiyasida kompleks yondoshib, mashg‘ulot davomida beriladigan muammoli savollarga olinadigan javoblar asosida tarbiyaviy muamolarni hamkorlikda ko‘rib chiqish va bartaraf etishga yetishishdan iborat.
D) Darsda rivojlantirib boriladigan ta'lim: yuqorida alohida qayd etilganidek, mazkur mavzu kursning yakunlovchi mavzusi bo‘lganligi bois dars davomida ushbu fanning dastur talablariga ijodiy munosabatda bo‘lib, kursning bosh g‘oyalari va tayanch tushunchalarini imkoniyat boricha ko‘proq takrorlash, ular to‘g‘risidagi bilimlarni mustahkamlash tamoyiliga amal qilinadi.
Mavzuni bayon etish rejasi:

1. 
   Inson fe'l-atvoriga ta'sir qiluvchi omillar.
   
2. 
   Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va g‘oyaviy tarbiya.
   
3. 
   Adabiyot va san'at, ommaviy axborot vositalari, fan va ilmiy muassasalarning komil inson tarbiyasidagi ahamiyati.
   
4. 
   Harbiy vatanparvarlik tarbiyasi.
   
5. 
   Oila, mahalla va jamoatchilikning yosh avlodni tarbiyalashdagi ahamiyati.
   
6. 
   Milliy g‘urur va milliy iftixorni shakllantirish usullari.
   
7. 
   Xulosa.
   

Darsning turi: Muammoli ta'lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan'anaviy dars.
Darsning blok chizmalari.
A) Mashg‘ulotning dastlabki 2-3 daqiqasi darsning tashkiliy masalalariga bag‘ishlanib, unda o‘qituvchi mavzuga oid ko‘rgazmali qurollar, tarqatiluvchi didaktik materiallarni foydalanish xolatiga keltirib, yangi mavzu va uning rejasi yozilgan «Ko‘chma chizmani» guruh taxtasi yoniga ilib qo‘yiladi.
V) O‘tgan darsda o‘rganiladigan mavzudan uyga berilgan vazifadan bir necha savol nazorat sifatida o‘rtaga tashlanib, javoblar tinglanadi va o‘qituvchi tomonidan izohlangach, yangi mavzuning bayoniga o‘tiladi.
1. O‘qituvchi yangi mavzuni bayon etishga kirishar ekan, avvalo, uning rejasidagi birinchi masala, inson va jamiyat fe'l-atvoriga ta'sir qiluvchi omillar xususida fikr yuritishdan oldin, talabalarning «Inson va jamiyat» kursidan olgan ayrim nazariy bilimlarni yana bir bor eslatish maqsadida bu kursga tegishli biron-bir savolni o‘rtaga tashlaydi. Javob o‘qituvchi tomonidan izoxlanadi.
2. Inson, uning jamiyat hayotida tutgan o‘rni, uning Vatan ravnaqidagi ishtiroki xususida gap borar ekan, biz asrlar davomida bu muammoni me'yoriga yetkazib xal etib kelayotgan buyuk allomalarimizning ilmiy meroslaridan foydalanmog‘imiz lozim. Masalan, Abu Rayxon Beruniy (973-1051) ning ilmiy merosida inson muammosi markaziy o‘rinni egallagan. Beruniy insonning qadr-qimmatini ulug‘lagan, insonlarning ishonch va ma'murliklari farqli ekanligiga diqqatni tortgan, dunyo madaniyati takomili shu rang-baranglik natijasida bunyod etilganligini tasdiqlagan. Beruniy, insonlar uch sababga ko‘ra baxtsizlik keltiradilar deydi:
a) Inson yer yuzidagi yaratilgan jonzotlar orasida eng mumtozdir. Ammo insonlar o‘zlarining qizg‘anchiqliklari sababli bir-birlarining qo‘llarida bo‘lgan narsalarga ko‘z tikadilar. Bu esa, o‘z navbatida, ijtimoiy ziddiyatga sabab bo‘ladi;
b) O‘z e'tiqodi, mahzabini va qabilasini, o‘z manfaatini boshqalardan ustun ko‘rmoq insonlar orasida nifoqlarga yo‘l ochadi.
v) Xurofotlar va asossiz e'tiqodlar insonlikning takomillashuvi va uning kamolotini orqaga suradi, jamiyatda tushunmoqchiliklarni keltirib chiqaradi.
Allomamiz insonning ichki pokligi kaliti iymon va yaxshi niyat ekanligi, ahloqan go‘zal bo‘lmoq esa har bir insonning o‘ziga, uning didiga bog‘liq ekanligini alohida qayd etgan.
3. O‘qituvchi mavzuni bayon etish rejasi asosida talabalarga «inson» tushunchasi xususida atroflicha bilim berishda davom etar ekan, endi uning hatti- harakati va fe'l-atvorini shakllanishida inson omili milliy istiqlol g‘oyasining bugungi talabi asosida aytadigan bo‘lsak, bu borada kadrlar tayyorlash bo‘yicha milliy dasturimizning o‘rni va roli xususida batafsil ma'lumot berishi lozim bo‘ladi. Islom Karimovning tashabbusi bilan 1997-yilning 29-avgustida e'lon qilingan «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida»gi Qonun yosh avlodning har tomonlama kamol topishi borasidagi tarixiy hujjat bo‘lib volganini alohida ta'kidlaydi. Akademik litsey yoki kollej sharoitida har bir guruhda istiqlol g‘oyasi fanini o‘qitishni boshlashdan oldin o‘ziga xos kichik sotsiologik tadqiqot xarakteridagi anketa savollarini tuzib o‘quvchi talabalar orasida tarqatish va ularning har biri tarqatilgan savolga o‘z ismi shariflarini yozmasdan, anonim tarzda javob yozishlarini uqtirish orqali ham natijaga erishish mumkin.
Tarqatiladigan savollar:
- Milliy g‘oya nima?
- O‘zbekiston sharoitida milliy istiqlol mafkurasi nima uchun zarur?
- Mafkuraviy tazyiq nima?
- «Mafkuraviy bo‘shliq» deganda nimani tushunasiz?
- Mafkuraviy kurashning qanday umumbashariy va mintaqaviy muammolarini bilasiz?
- Mafkuraviy taxdidni qanday bartaraf etish mumkin?
Anonim xolda to‘ldirilgan anketa savollariga olingan javoblar darajasi va saviyalarning turli-tumanligi bu boradagi nazariy va amaliy pedagogik faoliyatning yo‘nalishlarini aniqlash va samaradorligini oshirishda katta amaliy ahamiyat kasb etadi. Anketa savollarining so‘nggi vaqtda qanday badiiy asarlar va san'at asarlari bilan tanishganliklarini qayd etgan javoblariga alohida e'tibor berish zarur.
Gap shundaki, ko‘pgina talabalar akademik litsey yoki kollejlarda tahsil olish davrida dasturdagi fanlarni o‘rganishga ko‘p vaqt ajratib, badiiy adabiyot asarlarini, o‘z o‘qiganlari yoki teatr spektakllari va tasviriy san'at muzeylari, ko‘rgazmalarida kam bo‘lganliklarini qayd etganlar.
«Milliy g‘oya» fanidan o‘tkaziladigan ushbu mavzuning ilmiy nazariy va metodik jihatdan o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, mashg‘ulot davomida o‘qituvchi tomonidan muammoli savol tariqasida beriladigan vazifalarga tinglovchilarning javoblari qanchalik hayotiy misollar yoki baxsda ishtirok etayotgan shaxsning hatti-harakatlari bilan uyg‘unlashgan bo‘lsa, shunchalik samara olish mumkin. Ana shu sababdan ham mazkur darsni ijodiy tarzda olib borish, g‘oyaviy tarbiyaning barcha usullari va imkoniyatlaridan omilkor foydalanish lozim.

XULOSA
Xulosa shuki, ta`lim jarayonini tarbiya bilan bilim, ko`nikma va malakalarni bir-biri bilan ajratilgan holda shakllantirishga mo`ljallangan o`quv faoliyatini tashkil etish mumkin emas. O`quvchilar bilish faoliyatini kuchaytirish darsliklar, qo`llanmalar bilan ishlash malakasini shakllantirish maqsadida tashkil etiladi. Buning uchun o`quvchilar o`qituvchining tavsiyasi va ko`rsatmasiga binoan, tavsiya etilgan adabiyotlarni topishi, qo`shimcha o`quv adabiyotlari bilan tanishishi, o`rganilgan axborotlarni tahlil qilish va baholashi, adabiyot mualliflarining jamiyatning ma`naviy-ma`rifiy sohasida yoki fan rivojiga qo`shgan xissasini aniqlashi va baho berishi lozim. Ta`lim va tarbiya berishda nazariy metodlar etakchi o`rin tutadi. Har bir tadqiqotda oldin o`rganish ob`ektini tanlash, nazariy tahlil asosida ob`ekt qaysi faktlarda bog`langanligini aniqlash va tekshirish uchun ulardan etakchilarini tanlash kerak. Tadqiqotning maqsad va vazifalarini yaqqol aniqlash gipotezasini tuzish shunga mos ravishda tadqiqot o`tkazish metodikasini ishlab chiqish, tadqiqotning borishida olingan faktlarni tushuntirish va tahlil qilish usullarini tanlash va xulosalarni ifodalash lozim. Bu ishlarning hammasini bajarish uchun tadqiq qilinayotgan muammoning ilgari va hozirgi vaqtdagi nazariya va amaliyotini yorituvchi adabiy manbalarni o`rganish va tahlil qilish kerak. Nazariy metodlar boshqa metodlar bilan bir qatorda ma`naviyat asoslarini metodikasiga oid har bir tadqiqotga qo`llaniladi. Har qanday ilmiy muammolarni hal qilishda eng oldin qilinayotgan masalasiga oid hamma adabiyotni o`rganish va nazariy tadqiqot o`tkazish kerak.