Мавзу: Миллий бойлик статистикаси

Маълумки, асосий капиталнинг жорий (қайта тиклаш) қиймати – бу асосий капитални маълум бир санадаги амалдаги бозор нархларидаги қийматидир. Қайта баҳолаш икки усулда амалга оширилади: - индекслар (ЯИМ дефлятори, ИНИ, инвестиция дефлятори, ўртача индекс, асосий капиталнинг у ёки бу гуруҳи бўйича индекс, дефлятор) ёрдамида; - тўғридан-тўғри (риэлторлар хизматидан фойдаланиш ҳам мумкин) усулда.

Ривожланган мамлакатлар статистикасида асосий капиталнинг қолдиқ қийматини (НФC-Нет Фихед cапитал) ҳисоблашда “узлуксиз инвентаризация усули”дан кенг фойдаланилади (АҚШ, ФРГ, Канада, Англия, Франтсия ва бошқалар). Бу сўзнинг ва усулнинг автори америкалик иқтисодчи Р.Голдсмитдир. У бу методни Нью-Йоркда 1951 йилда нашр этган “Миллий бойликни узлуксиз инвентаризацияси” китобида баён қилган.

Бу методни қўллашда зарур бўлган маълумотлар: Ялпи капитал қўйилмалар тўғрисида кўп йиллик динамика қатори. Асосий капиталнинг алоҳида олинган гуруҳлари бўйича норматив хизмат муддати тўғрисидаги маълумотлар. Жорий баҳодаги ялпи капитал қўйилмалар суммаси. Бунинг учун капитал қуйилмалар индексидан фойдаланилади. Бунда қурилиш ишлари, жиҳозлар, транспорт воситалари, қурилиш материаллари индекслари асосида баҳонинг йиғма индекси:

• бунда IP- капитал қўйилмаларининг алоҳида турлари бўйича баҳо индекси (индивидуал индекс), q0p0 – капитал қўйилма турларининг базис давридаги қиймати.

2. Асосий фондларнинг баланслари, уларнинг ҳолати ва такрор ишлаб чиқариш кўрсаткичлари Асосий капитал баланси. Асосий капитал баланси унинг йил давомидаги динамикасини акс эттиради. Баланслар асосий капиталнинг тўлиқ қиймати ва қолдиқ қийматлари бўйича тузилади.

Асосий капиталнинг тўлиқ қиймати бўйича балансини тузишда корхона ва ташкилотларнинг бухгалтерия ва статистик ҳисоботлари, танлама кузатиш маълумотлари асосий ахборот базаси бўлиб хизмат қилади. Бунда асосий капитал тўлиқ бошланғич қиймат бўйича (сўнгги ўтказилган қайта баҳолашдан сўнг киритилган) ва тўлиқ тиклаш қиймат бўйича ҳисобга олинади (1-жадвал).