Мавзу: Миллий бойлик статистикаси

Асосий капитални баҳолаш. Маълумки, асосий капитал норматив хизмат муддати халқаро ҳисоблашларда, жумладан, Жаҳон банкида 25 йил қилиб олинади. Бу давр ичида бирламчи ҳисобга олинган асосий капитал баҳоси ўзгариб туради. Асосий капитал тарихий (тўлиқ бошланғич), жорий (қайта баҳоланган қиймати – шу пайтдаги баҳоси), қолдиқ қиймати, амортизация қилинадиган қиймат, тугатилиш қиймати, баланс (аралаш) қиймати, ўзгармас баҳолардаги қиймати ва бошқа усулларда баҳоланиши мумкин. Ҳар бир методда баҳоланган қийматнинг ҳисобчиликда иқтисодий статистик таҳлилда, молиялаштириш (реинвестицияда), солиққа тортишда ва миллий бойлик ҳажмини ҳисоблашда ўз функцияси мавжуддир.

Асосий Тўлиқ бошланғич қиймат – бу асосий капитал объектининг корхона сотиб олиш харажатлари, ташиб келтириш ва монтаж харажатларини ўз ичига олувчи қийматдир. Эскиришни ҳисобга олган ҳолда бошланғич қиймат (бошланғич қолдиқ қиймат)– бу тўлиқ бошланғич қийматидан эскиришни ҳисобга олувчи амортизацион ажратмалар чегирилгандан сўнг ҳосил бўлган қиймат.

Тўлиқ қайта тиклаш қиймати (жорий қиймат) – замонавий шароитда корхона томонидан худди шундай асосий капитал объектини сотиб олиш учун сарфлайдиган қийматдир. Эскиришни ҳисобга олган ҳолда қайта тиклаш қиймати (жорий қиймат) – бу тўлиқ тиклаш қийматидан эскириш қийматини чегиришдан ҳосил бўлган қиймат.

Тўлиқ баланс қиймат – асосий капиталнинг корхона балансида акс эттирилган қиймати. Бунда сўнгги ўтказилган қайта баҳолаш пайтигача мавжуд асосий капитал тўлиқ тиклаш қиймат бўйича, ундан сўнг киритилган асосий капитал тўлиқ бошланғич қиймат бўйича ҳисобга олинади. Асосий капитални – миллий бойлик таркибига киритишда статистика фани ва жаҳон амалиёти жорий баҳо (қайта тиклаш қиймати) даги қолдиқ қиймати кўрсаткичидан фойдаланишни тавсия этади. Аммо мамлакатларда баҳоларни ўзгариши тезлиги ва амортизация сиёсатини турличалиги асосий капитал ҳажмини ва жон бошига тўғри келадиган даражасини халқаро солиштиришни илмий асосда амалга ошириш имкониятини бермайди.