Mavzu: Mexanikada saqlanish qonunlari

impuls va energiyaning saqlanish xossalaridan foydalanish murakkab
masalalarning nisbatan sodda ko‘rinishga keltirilishiga yordam beradi. Impuls va energiyaning saqlanish qonunlari fizikaning barcha bo‘limlariga tegishli bo‘lib, tabiatning eng muhim qonunlaridir.
Impuls va uning saqlanish qonuni

To‘xtab turgan aravachani ma’lum bir tezlikda

harakatlantirish uchun uni katta tezlikda kelayotgan
boshqa aravacha turtib yuborishi kerak. Yoki uni astasekin tortib, kichik kuch ta’siri yordamida ham kerakli tezlikka erishtirish mumkin. Lekin buning uchun uzoq vaqt davomida kuch ta’sir ettirib turish kerak
bo‘ladi. Bu ikki usulda arava bir xil tezlikda harakatga keladi: birida qisqa vaqt davomida katta kuch, ikkinchisida uzoq vaqt davomida kichik kuch ta’sirida.

Demak, jismlarning o‘zaro ta’sirida natija kuchning miqdoridan tashqari, ta’sirlashish vaqtining davomiyligiga ham bog‘liq ekan. Kuch impulsi jismga ta’sir etayotgan kuchning shu kuch ta’sir etish vaqtiga ko‘paytmasiga teng.

Р = const
I= F→· t. (1)
Xalqaro birliklar sistemasida kuch impulsi – →I ning birligi Nyuton · sekund (N·s). 1N·s li impuls–bu 1s davomida ta’sir etuvchi 1N kuch impulsidir.
Kuch impulsi vektor kattalik bo‘lib, uning yo‘nalishi kuchning yo‘nalishi bilan bir xil bo‘ladi.
Bir xil tezlikda harakatlanayotgan jismlardan birining massasi qancha katta bo‘lsa, uning urilish zarbi shuncha katta bo‘ladi.
Harakatlanayotgan jismning tezligi qancha katta bo‘lsa, uning urilish zarbi shuncha katta bo‘ladi.
Demak, jism harakatini tavsiflash uchun jism massasi va uning tezligini alohida tarzda emas, balki ularni birgalikda qarash kerak. Shu maqsadda jism impulsi degan fizik kattalik kiritilgan.