Mavzu: mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik va mehnat unumdorligi tahlili

1.4. Ishchilarni ish vaqtidan foydalanishi tahlili va uning o‘zgarish sabablari
Mahsulot ishlab chiqarish hajmi ishni tashkil etish va mehnat resurslarining ish vaqtidan foydalanish ko‘rsatkichlariga ham ko‘p jihatdan bog‘liq. Ishchilarni ish vaqti fondi ishchining yil davomida ishlagan kishi-kunlari va kishi-soatlari ko‘rinishida hisobotlarda ifodalanadi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etish uchun ishchilar tomonidan ishlangan jami kishi-kunlari va kishi-soatlari rejasi bilan taqqoslanib ish vaqtini yo‘qotilishi va uni o‘zgarish sabablari aniqlanadi. Tahlil jarayonida ish vaqti fondidan to‘liq foydalanmaslik sabablari atroflicha o‘rganilmog‘i lozim. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etishda quyidagi ko‘rsatkichlarni qo‘shimcha aniqlash lozim.
1. Bir ishchini yil davomida ishlagan kishi-kunlari.
2. Ish kuni davomiyligi.
Ishchilarning ish vaqti fondiga (IVF) quyidagi omillar ta’sir etadi: IVF = IS * KK * KD
Bu yerda:
• ishchilar sonining o‘zgarishi (IS);
• bir ishchini ishlagan kunlarining o‘zgarishi (KK);
• ish kuni davomiyligining o‘zgarishi (KD).
Ish vaqti fondi (kishi-soatlari)ning o‘zi esa quyidagi ko‘rsat-
kichlar ko‘paytmasidan hosil bo‘ladi.


Jami ishlangan kishi-soatlari = Ishchilar soni* Bir ishchining ishlagan kishi kunlari* Ish kuni davomiyligi
Ish vaqtidan foydalanish tahlili kalendar ish vaqti fondlarini o‘z ichiga oladi. Kalendar ish vaqti fondi o‘rganilayotgan davrdagi kunlarni ishchilarni ro‘yxat bo‘yicha soniga ko‘paytmasidan hosil bo‘ladi. Kalendar ish fondidan dam olish va bayram kunlari hamda rejalashtirilgan ta’til, qo‘shimcha ta’til, kasallik kunlarini ayirish orqali reja bo‘yicha ish vaqti fondi hosil bo‘ladi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etishda jami ishchilarni ishlagan ish vaqti fond (kishi-kun, kishi-soat) lari rejalashtirilgan o‘tgan yil ko‘rsatkichlari bilan taqqoslanib, ish vaqtidan to‘liq foydalanmaslik sabablari aniqlanadi. Ularga ma’muriyat ruxsati bilan ishchilarni boshqa ishlarga jalb etilishi, kasallik sababli, mehnat intizomiga rioya qilinmasligi tufayli ish vaqti yo‘qotilishi kiradi.
Ishchilarning ish vaqti fondi (IVF) ishchilar soni (Is), bir ishchini yil davomida ishlagan kunlari (K) va ish kuni davomiyligi (D) ni ko‘paytmalaridan hosil bo‘ladi.