Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси

 
XINDISTON MATEMATIKASI
. 
Reja: 
1.
Umumiy ma`lumotlar. 
2.
Eng muxim matematik asarlar. 
3.
«Arkon koidasi»kitobida matematika. 
4.
Unli pozitsion nomerlarning joriy kilinishi. 
5.
Geometriya. 
6.
Trigonometriyaning boshlanishi. 
Umumiy ma`lumotlar
. Arxeolgik kazishlar shuni kursatdiki, eramizdan oldingi 3-ming 
yillikning urtalarida xind vodiysida yukori madaniyatga ega bulgan kuldorlik davlati mavjud 
bulgan. Moxinjo-daro tepaligining yakinida chiroyli rejalashtirilgan katta shaxar joylashgan. kolgan 
shaxarlar xam ana shunday reja asosida kurilgan. SHu davrga mansub matematik yodgorliklar
saklanib kolmagan. Ammo, kadimgi binolar, sugorish tizimlari, keramika va xaykaltaroshlik 
namunalarida matematikaning ayrim namunalarini kurish mumkin.
1ming yillikning boshlarida xindlarning mashguloti sun`iy sugorish tizimiga asoslangan 
dexkonchilikdan iborat bulib kolgan. Xindiston xududida nisbatan katta, ammo iktisodiy kashshok 
davlatlar paydo buldi. bu davlatlarda uzaro ichki nizolar kuchaydi. Mavjud xukumat raxbarlari,
askarlar, braxmanlar orasida xukumat uchun kurashlar avj oldi.
Xind madaniyati IV-V asrlarda Gupta shoxligida keng rivojlandi. SHu davrga kuplab 
fanlardagi ilk yutuklar tugri kelgan. Asronomik-matematik «Siddxanta» asari ana shu davrga 
mansub. V-VI asrlarda Pataliputra davlatida tugilgan Ariabxatta, VII asrning ikkinchi yarmida 
Udjaynda Braxmagupta katta faoliyat kursatishgan. Xindistondagi nomerlashning unlik pozitsion 
sanok sistemasi tugatildi.
Islom davlatlari bilan uzaro aloka fanning rivojlanishiga katta turtki buldi. VII-VIII 
xindlarning matematika va astronomiya soxasidagi ishlari arab xalifaliklariga etib borgan. Ana shu 
davrda kuplab xind olimlari Xitoyda faoliyat kursatishgan.
Xindiston davlatlari ustiga kelgan kuplab urushlar va kiyinchiliklarga karamay, matematika 
astronomiya fani bilan birgalikda rivojlanib bordi. Janubiy xind shaxri Maysorada Magavira (IX 
asr), Sriddxara (XI asr), Bxaskara (XII asr) kabi yirik olimlar ilmiy ishlar olib borishgan.
XIV-XV asrlarda ilmiy ishlar Vidjayanagara davlatida katta movafakkiyat bilan olib 
borilgan. Bu xakida rus sayyoxi Afanasiy Nikitin ma`lumotlar koldirgan. 1500 yilar atrofida 
xindlarning buyuk matematigi Nilakanta yashab, ijod kilgan.