Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси


Eng muxim matematik asarlar



Download 1,08 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/95
Sana03.01.2022
Hajmi1,08 Mb.
#315777
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   95
Bog'liq
matematika tarixi (1)

Eng muxim matematik asarlar
. Matematikaga kadimdan chukur xurmat bilan karalgan. Gautama,
ya`ni Buddaga kura, u 8 yoshdan boshlab xatni va arifmetikani urganishni boshlagan. Matematikani
kuklarga birinchilardan bulib,  IX asrda Magavira kutargan.  «Xisoblash xamma erda musikada,
dramada, grammatikada, she`riyatda, mantikda zarur buladi. Undan kuyosh va oy xarakatini
urganishda, orollar va okeanlarning mikdori, perimetri va diametrlarini xudolar olamini urganishda
foydalaniladi.»
Matematikaga
oid ilk ma`lumotlar Xindiston diniy-filosofik
«Vedi»  («bilim») asarini
yozilish davriga borib takaladi. Bu erda kimmatli manba bulib «Arkon koidasi» (Sul’va-sutra) asari
xizmat kiladi. Undan keyingi urindagi matematik asarlar V-XVI asrlarga tugri keladi. Kupincha
ular astronomiya buyicha kitoblarning ma`lum bir kismini tashkil kilar edi.
Matematik asarlardagi bayon juda kiska bulib, kupgina xollarda isbotsiz keltirilar edi. Ayrim
xollarda matematik asarlar va koidalar she`riy formada yaratilgan va kupchilik uchun tushunarsiz
bulgan. SHuning uchun ukitish tizimida asosiy e`tibor yodlashga karatilgan.
Xind matematikasi xakidagi ma`lumotlarni yana kuyidagi manbalardan topish mumkin:
a) Muallifi noma`lum bulgan «Kuyosh fani»  (IV-V asrga mansub) astronomik asar. Unda
shaytonga
kuyosh
tomonidan
keltirilgan
ma`lumotlar
berilgan.
Bunda
muallifning  ellin
astronomiyasi xamda Solevkidlar  epoxasining astronomiyasi koidalari bilan tanishligi ma`lum


25
kilingan;
b) Astronomiya va matematika buyicha 499 yilda Ariabxatta tomonidan tuzilgan
«Ariabxattiam»
she`riy
traktati.
Unda
arifmetika,
geometriya,
trigonometriyaning
ayrim
masalalarining echimlari keltirilgan. ;
v) 628 yilda Braxmagupta tomonidan yaratilgan «Braxmaning mukammallashtirilgan fani»
asari. Bu 20 kitobdan iborat she`riy asarning 12-kitobi arifmetikaga, 18-algebraga, bagishlangan ;
g) Taxminan 850 yilda Magavira tomonidan yaratilgan «Arifmetikaning kiskacha kursi»
asari.
d) XI asrning birinchi yarmida Sriddxara tomonidan yaratilgan «Arifmetika kursi» asari;
e)  1150 yillarda Bxaskara tomonidan yaratilgan «Fanlar guldastasi» asari. Uning kattagina
kismi proza bilan yozilgan. Uning birinchisi –«Lilavati», ikkinchisi ildizlarni xisoblashga,
kolganlari esa astronomiyaga bagishlangan.

Download 1,08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   95




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish