Mavzu: markaziy bank va unig funktsiyalari

BUYUKLIKDAN ABADIYLIKKA!

B.SH.S

• 
  Markaziy banklar va uning tuzilishi.
  

Mamlakat bank tizimining asosiy bo‘g‘ini Markaziy bank hisoblanadi. Markaziy bank bevosita mijozlarga bank xizmatlarini ko‘rsatmaydi, ayrim davlat tashkilotlari bundan mustasno.

“markaziy bank”
“xalq banki”
“emission banki”
“milliy banki”
“zaxira banki”
“davlat banki”
AQShda Federal zaxira tizimi, Angliyada Angliya banki, Yevropada Yevropa Markaziy banki, O‘zbekistonda Markaziy bank, Qozog‘istonda Milliy bank va hokazo.

• 
  Markaziy banklarning vujudga kelish tarixiga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, ular mamlakatda pul muomalasini tartibga solib turuvchi moliyaviy muassasa sifatida vujudga keldi.
  

Dastlabki Markaziy bank 1650 yilda Shvetsiyaning Stokgolm shahrida tashkil etilganligi qayd qilingan.

Dastlabki emission bank 1694 yilda Angliya banki sifatida tashkil etilgan bo‘lib, ushbu bank muomalaga pullarni emissiya qilish va banklarning tijorat veksellarini ro‘yxatga olish bilan shug‘ullangan.
Markaziy banklarning tashkil topish shakli
davlat kapitali asosida tashkil topgan markaziy banklar
(Buyuk Britaniya, Yevropa ittifoqi, Rossiya)
aksiyadorlik shaklidagi markaziy banklar
(AQSh, Italiya)
aralash kapital ishtirokida markaziy banklar
(Yaponiya, Belgiya)
2.Markaziy bankning funksiyalari
Markaziy banklar asosiy to‘rtta funksiyasi
banknotalar emissiyasi;
pul-kredit munosabatlarini tartibga solish;
banklarning banki;
hukumat banki.


Banknotalarni emissiya qilish - Markaziy bankning eng asosiy va dastlabki funksiyalaridan biri hisoblanadi. Ma’lumki, muomaladagi pul massasi hajmini oshirish yoki kamaytirish aynan Markaziy bankning banknotlarni emissiya qilish funksiyasi bilan bog‘liq bo‘lib, uning hajmi iqtisodiyotdagi pul massasining hajmi bilan belgilanadi.
Markaziy bankning pul-kredit munosabatlarini tartibga solish funksiyasining asosiy maqsadi milliy valyutaning barqarorligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lib, ushbu funksiya qator pul-kredit instrumentlari orqali amalga oshiriladi.
Ushbu instrumentlar sifatida:
1) tijorat banklariga nisbatan o‘rnatilgan majburiy zaxira siyosati;
2) tijorat banklarini qayta moliyalash siyosati (hisob stavkasi);
3) ochiq bozordagi siyosati;
4) valyuta va depozit siyosatlarini keltirish maqsadga muvofiq.
Markaziy bank banklarning banki sifatida mamlakatdagi barcha kredit muassasalariga litsenziya beradi va ularni qaytarib oladi, shuningdek, tegishli iqtisodiy me’yorlar asosida kredit muassasalari faoliyatini tartibga solib, ularning ustidan tegishli nazoratni amalga oshiradi.
Markaziy bank hukumatning banki funksiyasini bajarishda asosiy e’tibor hukumatning oltin va valyuta zaxiralarini saqlash va ularni tasarruf qilish, shuningdek, davlat byudjeti taqchilligini qoplash maqsadida tegishli moliyaviy yordamni (kredit) berishga qaratiladi.