Mavzu: Maktabgacha kichik yoshdagi bolalar nutqini o'stirish vazifalari. Maktabgacha kichik yoshdagi bolalar nutgini o'stirishning metodik masalalari. Ilk yoshdagi bolalarda nutqni rivojlantirish. Maktabgacha o‘rta yoshdagi bolalar nutqini o'stirish

4-5 yoshli bolalar nutqning tovush tomoni ayrim xususiyatlari bilan ajralib turadi: birinchi xususiyati shundan iboratki, ular boshqa kishilar nutqidagi tovushlami tez idrok etadilar, ikkinchi xususiyati esa tovush talaffuzidagi kamchiliklami sezish qobiliyati yetarli rivojlanmagan bo‘ladi va uchinchi xususiyati hali bolalarda artikulatsiya apparati yetarli darajada rivoj'anmagan bo‘ladi. Bu yoshdagi bolalarda nutq, tovush madaniyatini tarbiyalash asosan fonematik eshitishni va ona tilidagi hamma tovushlami to‘g‘ri talaffuz etishni shakllantirishga qaratilgandir. Nutqning mazmundorligi, intonatsion ifodaliligi, ovoz kuchi, tempi, so‘zlarda urg‘ulami to‘g‘ri ishlatish, gapirganda to‘g‘ri nafas olish, va chiqarishni ham tarbiyalash zarur. Ayniqsa, hushtakli (s-z), shovqinli (sh, j, ch) va sonor tovushlami (1, r) to‘g‘ri talaffuz etilishiga alohida ahamiyat berish kerak.

Barcha tadqiqotchilar bola nutqini va uning rivojlanishini alohida ajratilgan holda emas, balki katta yoshli kishining bolaga pedagogik ta’siri bilan o‘zaro bog‘liqlikda ko‘rib chiqadilar. Ushbu yondashuv o‘rinlidir, zero fandagi zamonaviy tadqiqotlar nutqni o‘zlashtirish va ijtimoiy o‘zaro hamkorlik – o‘zaro bog‘liq jarayonlardir, nutqni o‘stirish va rivojlantirish esa – ijodiy jarayon, biroq u stixiyali jarayon emas, degan fikrga asoslanadi.

Nutqning grammatik qatorini shakllantirish lug’atni rivojlantirish bilan uzviy bog’liqdir. Bola xar bir yangi so’zni o’zlashtirar ekan, uni to’g’ri o’zgartirishni, gapdagi boshqa so’zlarga moslashtirishni, ular o’rtasida so’z yasovchi qo’shimchalar o’rnatishni o’rganadi (qand-qanddon). Oddiy gap tuzilmasi takomillashadi, turli toifadagi murakkab gaplar, bevosita va bilvosita nutqlar gaplar faol qo’llaniladi. Bolalarni tilni tadqiq qilishning o’ziga xos bolalar usulidan (tovushlar, qofiyalar, so’z ijodkorligi o’yinlari) foydalangan xolda o’rganadilar. So’z bilan o’ziga xos tarzda sinov o’tkazish, tovush bilan o’ynash, so’z shakllarini “ushlab ko’rish” bolalar tomonidan yasalgan, kattalar lug’atida mavjud bo’lmagan so’zlar va shakllar sonining keskin oshishiga olib keladi. Bu qonuniy jarayon butun nutq rivojining borishi uchun o’ta foydalidir.