|
13-мавзу. Илмий-техник тараққиётни прогнозлаш
Топшириқлар
1- масала
Иқтисодиётда даромаддаги капитал ҳиссаси 50%ни ташкил этади. Бошланғич (дастлабки) капитал билан таъминланганлиги капиталнинг 16 бирлигини ташкил қилади, даромаднинг 25%и жамғарилади, капиталнинг хизмат қилиш ўртача муддати - 20 йил. Дастлабки ва мустаҳкам (барқарор) ҳолатдаги бир ишчига тўғри келадиган меҳнат унумдорлигини, истеъмол ва инвестиция ҳажмини, ҳамда капитал билан таъминланганликнинг барқарор даражасини аниқланг.
2 - масала.
Мамлакатдаги ЯММнинг реал ўсиши йилига 4%ни ташкил этади. Асосий фондларнинг умумий қиймати ЯММдан уч баравар кўпроқдир. Бир йилда капиталнинг ишдан чиқиб кетиши ЯММнинг 15%ини ташкил этади. Умумий даромаддаги меҳнатнинг ҳиссаси 60%га тенг. Жамғарма соҳасида иқтисодий сиёсатнинг чораларини аниқланг.
3-масала.
Агар α=0.25га тенг бўлса, қуйидаги жадвалда маълумотлар асосида солоу қолдиғини топинг:
GDP
|
Capital
|
Labor
|
TFP
|
3,80
|
1,00
|
1,10
|
|
4,20
|
4,00
|
1,70
|
|
4,00
|
3,60
|
2,20
|
|
4,20
|
4,80
|
2,70
|
|
7,40
|
7,30
|
3,40
|
|
7,00
|
5,70
|
2,90
|
|
7,50
|
9,30
|
2,70
|
|
9,50
|
25,80
|
2,60
|
|
9,00
|
34,10
|
2,80
|
|
8,10
|
24,80
|
2,70
|
|
8,50
|
8,70
|
2,70
|
|
8,30
|
7,90
|
2,50
|
|
8,20
|
12,70
|
2,60
|
|
8,00
|
9,80
|
2,50
|
|
4-масала.
Қуйидаги берилган маълумотлар асосида
а) капитал самарадорлиги
б) меҳнат самарадорлиги
в) иқтисодиётни меҳнат сиғими
г) иқтисодиётни капитал сиғими
д) меҳнатни капитал билан қуролланганлик даражаси топилсин.
|
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
ЯИМ
|
млрд. сўм
|
5112,5
|
64,9
|
302,8
|
559,1
|
976,8
|
1416,2
|
2128,7
|
3255,6
|
4925,3
|
7450,2
|
Асосий капитал
|
млрд. сўм
|
1272,6
|
14,1
|
88,9
|
176,7
|
276,6
|
396,4
|
537,4
|
744,5
|
1320,9
|
1526,6
|
Банд бўлган аҳоли сони
|
минг киши
|
8259
|
8378,7
|
8449,2
|
8561
|
8680
|
8800
|
8885
|
8983
|
9136
|
9333
|
14-мавзу. Ижтимоий жараёнлар ва аҳоли турмуш даражасининг ўсишини прогнозлаш
Топшириқлар
1-масала
Уч йил давомида меҳнат сарфимиқдори ва унинг унумдорлиги тўғрисидаги маълумотлар жадвалда келтирилган:
Йил
|
Меҳнат сарфимиқдори, (соат)
|
Меҳнат унумдорлиги (бир соатда яратилган ЯИМ ҳажми (пул бирлигида))
|
Реал ЯИМ ҳажми,
(пул бирлигида)
|
1
|
1000
|
100
|
|
2
|
1000
|
105
|
|
3
|
1100
|
105
|
|
Аниқланг:
а) Барча йиллар учун ЯИМ реал ҳажмини;
б) биринчи йилга нисбатан иккинчи йили меҳнат унумдорлиги неча фоизга ўсди; бунинг натижасида (меҳнат сарфи ўзгармаган ҳолда) ЯИМнинг реал ҳажми қанча фоизга ортди?
c) иккинчи йил билан қиёслаганда учинчи йилда меҳнат ҳажми қанча фоизга ўсди; бунинг натижасида (меҳнат унумдорлиги ўзгармаган ҳолда)ЯИМ неча фоизга ортди?
Меҳнат сарфи миқдорининг ортиши ва унинг унумдорлиги ўсиши қандай иқтисодий ўсиш омилига киради?
2-масала
Агар ялпи ички маҳсулотдаги капиталнинг улуши 25%, меҳнатнинг улуши 75% бўлса,у ҳолда капитал заҳираси йилига 2%га, ишчи кучи сони 3%га ҳамда ЯМД eса 2 %га кўпайса, омилларнинг жами унумдорлигини топинг.
3-масала
Мамлакатда жамғариш нормаси 28 % ни, аҳолининг йиллик ўсиш суръати 1%ни, меҳнат тежовчи технологик тараққиёти суръати 2 %ни, асосий капиталнинг ишлаб чиқариш нормаси; %ни ташкил eтади. Битта ходимга тўғри келадиган даромаднинг (ишлаб чиқариш ҳажмининг) барқарор даражасини топинг.
4-масала
Ўтган йили уй хўжаликларининг истеъмол харажатлари 800 шартли бирликни (ш.б.) тасарруфдаги даромад миқдори эса 1000 ш.б.ни ташкил eтди.
Жорий йилда жамғармалар ҳажми 120 ш.б.ни, истеъмолга чегараланган мойиллик эса 82 % ни ташкил қилди.
Топилсин:
а) ўтган йилдаги йилдаги жамғармалар, истеъмолга ва жамғаришга ўртача мойиллик кўрсаткичлари;
б) жорий йилдаги истеъмол, тасарруфдаги даромад, истеъмолга ва жамғаришга ўртача мойиллик кўрсаткичлари;
в) жамғаришга ва истеъмога чегараланган мойиллик кўрсаткичлари.
15-мавзу. Демографик жараёнларни прогнозлаш
Топшириқлар
1-масала
Қуйидаги маълумотлар асосида ишсизлик даражасини аниқланг:
Жами аҳоли– 450 минг киши, жумладан:
16 ёшгача болалар – 80 минг киши;
–пенсионерлар – 60 минг киши, шундан 10 минг киши ҳали ишлайди;
–ишсизлар - 13 минг киши;
–муддатли ҳарбий хизматда– 5 минг киши;
–лицей ва коллеж талабалари –20 минг киши;
–уй бекалари - 5 минг киши;
2-масала
2009 йилда шартли иқтисодий тизимда аҳоли сони таркиби тўғрисидаги қуйидаги маълумотлар мавжуд эди:
- ишчи кучи сони – 350 млн. киши,
- ишсизлар – 30 млн. киши, жумладан:
- 15 млн. киши корхона банкротлиги натижасида ишсиз бўлиб қолди,
- 3 млн. киши янги касбни ўрганади;
- 3 млн. киши ишлаб чиқариш қисқартирилгани натижасида ишдан
бўшатилган;
- 5 млн. киши корхона янги фаолият турига ўтганлиги туфайли ишдан
бўшатилди;
- 4 млн. киши ишламайди, чунки ёш болалари ва қари ота-оналари мавжуд.
Табиий ва ҳақиқий ишсизлик даражасини ҳисобланг. Оукен қонунидан фойдаланиб, агар потенциалЯИМ 4 млрд. пул бирлигини ташкил eтган бўлса, ЯИМнинг узилишини аниқланг.
3-масала
Иқтисодиёт қуйидаги маълумотлар билан ифодаланган: аҳолининг умумий сони 650 киши, меҳнатга лаёқатли бўлмаган ёшдаги аҳоли сони 140, ишсизлар сони 19, ишчи билан банд аҳоли сони 380 бўлса ишсизлик даражасини топинг.
4-масала
Аҳоли сони 200 млн киши. Иш билан бандлар сони 112 млн. киши, меҳнатга лаёқатли ёшдаги аҳоли сони 160 млн. киши, фрикцион ишсизлар 6 млн. киши, таркибий ишсизлар 2 млн. киши, даврий ишсизлар eса 5 млн. кишини ташкил eтган. Ишсизликнинг ҳақиқий даражаси унинг табиий даражасидан 4 %га юқори. Потенциал ЯИМ 2500 шартли бирликка тенг. ЯИМнинг циклик ишсизлик динамикасига таъсирчанлик коеффиценти 2,5.
Топилсин:
а) ишсизликнинг ҳақиқий даражаси;
б) ҳақиқий ЯИМ ҳажми.
16-мавзу.Тармоқнинг иқтисодий ривожланишини прогнозлаш
Топшириқлар
1-масала.
Иқтисодиёт 3 сектордан ташкил топаган деб тасаввур қилсак Р1-қишлоқ хўжалиги, Р2-саноат, Р3-транспорт секторларидан, куйида берилган маълумотлар асосида балансни тўлдиринг.
Тармоқлар
|
P1
|
P2
|
P3
|
Σ
|
Y
|
X
|
P1
|
20
|
50
|
|
|
200
|
300
|
P2
|
10
|
-
|
40
|
|
|
500
|
P3
|
-
|
|
|
|
240
|
|
Σ
|
|
|
|
310
|
|
|
V
|
|
390
|
|
|
|
|
X
|
|
|
|
|
|
|
2-масала.
Қуйида берилган маълумотлар асосида:
аijни топинг
баланснинг тангламалар системасини тузинг
Y = (10, 20) вектори орқали Х вектор кординаталарини топинг
X=(50,100) бўлса, Y вектор кординаталарини топинг
|
P1
|
P2
|
Σ
|
Y
|
X
|
P1
|
5
|
12
|
17
|
23
|
40
|
P2
|
6
|
12
|
18
|
32
|
50
|
3-масала.
Агар тўғридан-тўғри материал харажатлари коэффициенти, меҳнат сарфи коэффициенти ва якуний маҳсулот вектори берилган ҳолда кадрларга бўлган талаб топилсин.
4-масала.
Солоунинг иқтисодий ўсиш моделида ишлаб чиқариш функцияси қуйидаги кўринишга eга: Капиталнинг чиқиб кетиш нормаси 5%,аҳоли сони йилига 1 %га кўпаяди. Технологик тараққиёт суръати 2 %. У ҳолда “олтин қоида”га мос келувчи жамғариш нормаси миқдорини топинг.
Do'stlaringiz bilan baham: |
