Мавзу: Логопедик ритмиканинг объекти, предмети ва вазифалари

Куйлаш. 
Нафас қўшиқнинг бошида кучли бўлганлиги бунда кўпроқ талаб қилинганлиги 
сабабли юқоридан пайга қараб тузилган куй куйлайдилар. Бундан ташқари товуш 
жарангдорлигини сифати нафас кучига боғлиқдир. Агар куй фразасини охири пай бўлса у 
холда куйлаш осон бўлади чунки бу ҳолатда енгил нафас олинади.
Машғулотларда жўр бўлиб куйлаш малаксини яьни ансанбил ва қатор 
хамжихатлигини тарбиялайди. Ансанбил қўшиқларни бир бутунлигини яьни жўр болиб 
куйлашда товушнинг баландлиги билан кучи орасидаги озоро тўғри тасирини уни сон 
билан тембирнинг ишланишини билдиради.
Қатор бу аниқ ва тоза куйлашнинг интонациялашувидир машғулотнинг бошида қисқа 
гаплардан иборат бўлган қўшиқлар киритишда еҳтиѐткор бўлиш керак. 
Куйлаш учун оханглар тушунувчилкка эга бўлган темпга қошиқлар танланиши лозим, 
тез ва узулувчан ҳарактардаги қошиқларни кирийиҳда ЕХМ ѐткор бўлиши керак.
Қўшиқ матнида унли ва жарандор ундош товушлар кўп бўлиши керак, чунки ундош 
товушлар вакол чизиқни узади, тўғри товуш хосил бўлишига халақит беради, куйлаш 
диксиясини тўғри ўрганишни қийинлаштиради. Масалан: “Биз олмачани хафа қилдириб 
қўймаймиз” фразасига нисбатан муаффаққатлироқ талаффуз етилгани каби. мелодия
интонацияси оханг қатори аниқ “пардали” асосга эга бўлган, яьни наводеа тоник уч овозли 
товушлар тез-тез учраб турган ҳолатда осон ўзлаштирилади. 

---

- 24 - 
Қўшиқ танлаш учун ѐш ва мазмунини мос келишлиги, охангнинг оддий ва есда 
қўларли бўлишлиги урғули товушларга нисбатан матннинг мантиқий тақсимланганлиги 
мурккаб бўлмаслиги, қўшиқ матнини инсцинеровка қилиш имкони тузатувчи йўналишида 
бўлишига зарурдир. Қўшиқни жўр бўлиб дует кўринишида ѐки гуруҳ таркибида куйлаш 
мумкин ва машғулотни қўшиқ билан бошлаган мақсадга муофиқдир. 
Мусиқий асбобларда ўйин машқлари. 
Болалар мусиқий асбоблари билан ўйнашдан логоритмик машғулотларда кенг 
фойдаланилади. Унга алоҳида рўл берилади, чунки бундай ўйинлар болани мусиқа 
оламига чорлайди, унинг ижодий қобилиятларини ривожлантиришга ѐрдам беради. Айрим 
мусиқий ўйинчоқлардан кўргазмали-дидактик қўлланма сифатида фойдаланилади. Улар 
тарбиячига мактаб ѐшидаги ва мактаб ўқувчиларининг нафақат мусиқий сенсор 
қобилиятларини ривожлантиришда балки уларнинг айрим мусиқий саводхонлик 
элементлари билантаништириш хам ѐрдам беради. Мусиқий ўйинларни воқеликка ва 
дидактик ўйинлар уларни мамнуният билан ўйнатади, кичик оркестр ташкил этишда 
болалар мусиқий асбоблари ва ўйинчоқлари товушли ва товушсизларга ажратилади. 
Товушсиз ўйинчоқлар мусиқий асбобларни масалан, соқов клавиатуларали пианина, 
торлари чалинмайдиган баландликда барабанчалар бошқаларни акс эттирилади. Бу 
ўйинчоқлардан ўйин ҳолатини таратишда ўйинни уларга кўчириши ва ўтишида тармоқлар 
жадаллигини ривожлантирилишида фойдаланилади. Болалар ўзларини “мусиқий рахбар” 
деб тасаввур қиладилар ва тарбиячининг таклифи ѐки ташаббуси билан “мусиқий 
машғулотлар” олиб бориладилар. Бундай машғулотлар боларда ижодий эшитиш ва 
мусиқий эшитиш тасаввурлари ривожлантирилади.